Gwalior Muhammed Gaus Dargah: સુપ્રીમ કોર્ટે ગ્વાલિયરમાં આવેલી હઝરત શેખ મુહમ્મદ ગૌસની દરગાહ પર 400 વર્ષથી યોજાતા ઉર્સ અને અન્ય ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રતિબંધ મૂકવાના મધ્યપ્રદેશ હાઇકોર્ટના આદેશ સામેની અરજી પર સુનાવણી કરવા સંમતિ આપી છે. આ દરગાહને ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) દ્વારા 1962 માં સંરક્ષિત રાષ્ટ્રીય સ્મારક જાહેર કરવામાં આવી હતી, જેના કારણે ASI એ ધાર્મિક કાર્યક્રમોની પરવાનગી આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. આ અરજી પર ન્યાયાધીશ બી.વી. નાગરથ્ના અને આર. મહાદેવનની બેન્ચે કેન્દ્ર સરકાર અને અન્ય સંબંધિત પક્ષોને તાત્કાલિક નોટિસ જારી કરીને તેમનો જવાબ માંગ્યો છે. હાઇકોર્ટે જણાવ્યું હતું કે રાષ્ટ્રીય મહત્વના આ સ્મારકનું અત્યંત કાળજી અને કડકાઈથી રક્ષણ કરવું એ ASI અને વહીવટીતંત્રની ફરજ છે.
મુહમ્મદ ગૌસની દરગાહ પરના ધાર્મિક કાર્યક્રમોનો વિવાદ
ગ્વાલિયરમાં સ્થિત હઝરત શેખ મુહમ્મદ ગૌસની દરગાહ એક ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક મહત્વનું સ્થળ છે. આ સંકુલમાં સુપ્રસિદ્ધ સંગીતકાર તાનસેનની કબર પણ આવેલી છે.
- સંરક્ષિત સ્મારક: આ કબર સંકુલને 1962 માં કેન્દ્રિય રીતે સંરક્ષિત રાષ્ટ્રીય સ્મારક જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું અને તેનું જાળવણી અને સંરક્ષણ ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યું છે.
- ધાર્મિક પરંપરા: અરજદારો, જેઓ હઝરત શેખ મુહમ્મદ ગૌસના કાયદેસરના વારસદાર હોવાનો દાવો કરે છે, તેમણે હાઇકોર્ટને જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા 400 વર્ષથી આ દરગાહ પર વિવિધ ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો, ખાસ કરીને ઉર્સ, યોજાતા હતા.
- પ્રતિબંધ: જોકે, ASI દ્વારા સ્મારકના સંરક્ષણનો હવાલો લીધા પછી, આવી પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો. માર્ચ 2024 માં ASI એ ઉર્સ યોજવાની પરવાનગી માંગતી અરજી પણ નકારી કાઢી હતી.
હાઇકોર્ટના આદેશ સામે સુપ્રીમ કોર્ટનો હસ્તક્ષેપ
અરજદારે મધ્યપ્રદેશ હાઇકોર્ટના ડિવિઝન બેન્ચના આદેશને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. હાઇકોર્ટે અરજદારની અપીલને ફગાવી દીધી હતી અને સ્મારકના સંરક્ષણ પર ભાર મૂક્યો હતો.
- હાઇકોર્ટનો દૃષ્ટિકોણ: હાઇકોર્ટે નોંધ્યું હતું કે "રાષ્ટ્રીય મહત્વના આ સ્મારકનું અત્યંત કાળજી અને કડકાઈથી રક્ષણ કરવું એ ASI અને જિલ્લા વહીવટીતંત્રની ફરજ છે." હાઇકોર્ટે એ પણ નોંધ્યું કે અરજદારે ASI ના માર્ચ 2024 માં પરવાનગી નકારવાના મૂળભૂત આદેશને પડકાર્યો નથી.
- સુપ્રીમ કોર્ટનો નિર્ણય: ન્યાયાધીશ બી.વી. નાગરથ્ના અને આર. મહાદેવનની બેન્ચે 19 સપ્ટેમ્બરના રોજ આ અરજી પર સુનાવણી હાથ ધરી હતી અને વચગાળાની પ્રાર્થના સાથે વિશેષ રજા અરજી પર કેન્દ્ર અને અન્ય પ્રતિવાદીઓને નોટિસ જારી કરીને તેમનો જવાબ માંગ્યો છે.
આ મામલો હવે રાષ્ટ્રીય સ્મારકના સંરક્ષણ અને લાંબા સમયથી ચાલી આવતી ધાર્મિક પરંપરાઓ વચ્ચેના સંતુલન પર મહત્ત્વનો કાયદાકીય નિર્ણય લાવે તેવી શક્યતા છે.