Astronauts died in Space:ભારતની અવકાશ સંસ્થા ISRO ટૂંક સમયમાં 'ગગનયાન' દ્વારા માનવોને અવકાશમાં મોકલવાની તૈયારી કરી રહી છે. ચંદ્રયાન-3ની સફળતા અને આદિત્ય એલ-1ના સફળ પ્રક્ષેપણ પછી ભારતીય વૈજ્ઞાનિકો ત્રણ ભારતીય અવકાશયાત્રીઓને ગગનયાન દ્વારા પૃથ્વીની નીચેની કક્ષામાં લઈ જશે. આ અવકાશયાત્રીઓ ત્રણ દિવસ સુધી નિશ્ચિત ભ્રમણકક્ષામાં રહેશે. પછી સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પાછા ફરશે. તેમને ભારતીય પ્રદેશના દરિયામાં ઉતારવામાં આવશે. અમેરિકાની સ્પેસ એજન્સી નાસા પણ હ્યુમન સ્પેસ મિશનની તૈયારીમાં વ્યસ્ત છે. તો બીજી તરફ ઘણી ખાનગી કંપનીઓ પણ સ્પેસ ટુરિઝમની દિશામાં કામ કરી રહી છે.
અત્યાર સુધી દુનિયાભરમાંથી 600થી વધુ લોકોને અવકાશમાં મોકલવામાં આવ્યા છે. 1961માં સૌપ્રથમ વખત સોવિયેત યુનિયનના અવકાશયાત્રી યુરી ગાગરીન સ્પેસ ટ્રીપ પર ગયા હતા. બાહ્ય અવકાશમાં ઉડાન ભરનારા મોટાભાગના લોકો અવકાશયાત્રીઓ હતા. આમાંના મોટાભાગના અવકાશયાત્રીઓ અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાનો ભાગ હતા. જો કે, તાજેતરમાં કેટલાક સામાન્ય લોકો પણ સ્પેસ ટુરીઝમ હેઠળ અવકાશની મુસાફરી કરે છે. હવે સવાલ એ ઊભો થશે કે અંતરિક્ષની સફર પર મોકલવામાં આવેલા 600 લોકોમાંથી કોઈનું અવકાશમાં મૃત્યુ થયું છે કે કેમ? જો હા, તો તેમના શરીરને પૃથ્વી પર કેવી રીતે લાવવામાં આવ્યું? શું કોઈ અવકાશયાત્રી છે જે અવકાશમાં ગુમ થયો હોય?
અવકાશ સંશોધન એ જબરદસ્ત જોખમ સાથેનો વ્યવસાય છે. જો તમે અવકાશ-સંબંધિત ઇવેન્ટ્સમાં રસ ધરાવો છો, તો તમે એપોલો-1 ટ્રેનિંગ ક્રૂ અથવા સ્પેસ શટલ ચેલેન્જર જેવા અકસ્માતો વિશે સાંભળ્યું જ હશે. તમને જણાવી દઈએ કે અત્યાર સુધી સ્પેસ ફ્લાઈટમાં 188 લોકોના મોત થયા છે. જો કે, 1980 પછી આવા અકસ્માતોમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. હવે સ્પેસ એજન્સીઓએ સુરક્ષા પ્રોટોકોલનો કડક અમલ શરૂ કરી દીધો છે. હવે સવાલ એ ઊભો થાય છે કે જો કોઈ અવકાશયાત્રીનું મૃત્યુ થાય તો શું તેનું શરીર અવકાશમાં જ રહે છે? તો જવાબ એ છે કે અવકાશમાં કોઈ અવકાશયાત્રીનું શરીર નથી.
અવકાશ ઉડાન સાથે સંકળાયેલા મોટા ભાગના અકસ્માતો જમીન પર અથવા અવકાશ ગણાતા બિંદુ સુધી પહોંચતા પહેલા થયા છે. આ મર્યાદાને કર્મન રેખા કહેવામાં આવે છે. તે 100 કિલોમીટર એટલે કે દરિયાઈ સપાટીથી 62 માઈલ છે. જો કે, અવકાશયાન અવકાશમાં ખોવાઈ જવાના કેટલાક કિસ્સાઓ સામે આવ્યા છે. જ્યારે એપોલો-10 ચંદ્રની પરિક્રમા કરી રહ્યું હતું, ત્યારે તેણે ડિસેન્ટ મોડ્યુલ બહાર પાડ્યું. આ મોડ્યુલમાં કોઈ અવકાશયાત્રી હાજર ન હતા. આ મોડ્યુલ અવકાશમાં ક્યાંક ખોવાઈ ગયું હતું. સેટેલાઇટ કે અન્ય કોઇ વસ્તુની ટક્કરથી કેટલાક અકસ્માતો પણ થયા છે, પરંતુ તે અવકાશયાન માનવરહિત હતા. અવકાશમાં દુર્ઘટનાનો ભોગ બનેલા અવકાશયાન સામાન્ય રીતે પૃથ્વી પર પડે છે અને પૃથ્વીના વાતાવરણમાં પ્રવેશતાની સાથે જ ગરમીથી વિખેરાઈ જાય છે.
અવકાશમાં એકમાત્ર અકસ્માત 1971માં થયો હતો. હકીકતમાં, સેલ્યુટ-1 સ્પેસ સ્ટેશનથી પરત ફરતી વખતે, સોયુઝ-11 કેપ્સ્યુલનું દબાણ નોંધપાત્ર રીતે ઓછું થઈ ગયું હતું. પરિણામે, ત્રણેય ક્રૂ સભ્યો, જ્યોર્જી ડોબ્રોવોલ્સ્કી, વ્લાદિસ્લાવ વોલ્કોવ અને વિક્ટર પટસેયેવ માર્યા ગયા. કારણ કે કેપ્સ્યુલ પહેલેથી જ પૃથ્વી તરફ પાછી ફરી રહી હતી. આવી સ્થિતિમાં તે પૃથ્વી પર ઉતરવાનું ચાલુ રાખ્યું અને સમુદ્રમાં પડી ગયું. બાદમાં કેપ્સ્યુલમાંથી ત્રણેય અવકાશયાત્રીઓના મૃતદેહ મળી આવ્યા હતા.