Second Marriage in India: ભારતમાં પતિ-પત્નીના સંબંધોને સૌથી પવિત્ર માનવામાં આવે છે. એકવાર બંને એકબીજાનો હાથ પકડી લે છે, તેઓ 7 જન્મો સુધી સાથે રહેવાનું વચન આપે છે. મહારાષ્ટ્રના નાગપુરથી સંબંધિત એક કિસ્સો પ્રકાશમાં આવ્યો છે, જેમાં ભારતીય સેનાના એક જવાનના મૃત્યુ બાદ તેના પેન્શનને લઈને વિવાદ શરૂ થઈ ગયો છે. સૈનિકની શહાદત બાદ તેની બીજી પત્નીએ પેન્શન માટે અરજી કરી તો જાણવા મળ્યું કે પેન્શન પહેલી પત્નીના ખાતામાં જતું હતું. જ્યારે તેના પતિએ તેની પ્રથમ પત્નીના ગુમ થયા બાદ જ તેની બીજી પત્ની સાથે લગ્ન કર્યા હતા. શું તેને કાયદેસર ગણી શકાય? ચાલો જાણીએ આવી સ્થિતિમાં ભારતીય કાયદો શું કહે છે?
કાયદો શું કહે છે?
ભારતીય કાયદો વ્યક્તિને બે વાર લગ્ન કરવાની મંજૂરી આપતો નથી. જો કોઈ વ્યક્તિ છૂટાછેડા લીધા વિના બીજી વખત લગ્ન કરે છે, તો તેને ભારતીય દંડ સંહિતા (આઈપીસી)ની કલમ 494 હેઠળ ગુનો ગણવામાં આવે છે. જ્યારે જીવનસાથી જીવિત હોય ત્યારે વિવાહિત વ્યક્તિને છૂટાછેડા વિના ફરીથી લગ્ન કરવાની મંજૂરી નથી. જો તે તેને છોડી દે અને કાયદાકીય પ્રક્રિયા મુજબ તેને છૂટાછેડા ન આપે તો કાયદેસર રીતે તે તેની પત્ની છે અને પત્ની તરીકે તેને સરકાર દ્વારા આપવામાં આવતી સુવિધાઓનો અધિકાર છે. આ માત્ર એક શરતમાં થતું નથી. જો તેમાંથી કોઈ એક ગુમ થઈ જાય અને 7 વર્ષ સુધી ન મળે, તો બીજી તે પછી લગ્ન કરી શકે છે. આ યુવકના કિસ્સામાં તેની પ્રથમ પત્ની ગુમ થઈ ગઈ હતી, ત્યારબાદ તેણે બીજી વખત લગ્ન કર્યા હતા, પરંતુ કેટલા દિવસ બાદ તેણે બીજી વખત લગ્ન કર્યા હતા? તેની માહિતી હજુ સુધી ઉપલબ્ધ નથી. તેણે પોતાના દસ્તાવેજોમાં તેની બીજી પત્નીનું નામ પણ અપડેટ કર્યું ન હતું.
બીજી પત્નીને શું અધિકાર છે?
જ્યારે અમે આ સંબંધમાં એડવોકેટ માધુરી તિવારી સાથે વાત કરી તો તેમણે જણાવ્યું કે હિંદુ મેરેજ એક્ટ 1955ના કાયદા અનુસાર પહેલી પત્ની હયાત હોય ત્યારે બીજા લગ્ન માન્ય નથી. અથવા બીજી પત્નીને પતિના પેન્શનનો દાવો કરવાનો અધિકાર નથી. જો બીજા લગ્નથી બાળક હોય અને તેના દસ્તાવેજોમાં તેના પિતાના નામ પર સૈનિકનું નામ લખેલું હોય, તો તે પોતાની સ્વ-અધિગ્રહિત મિલકતમાં અધિકારની માંગ કરી શકે છે, પરંતુ બીજી પત્નીને તેના પેન્શનમાં કોઈ અધિકાર રહેશે નહીં.