Farmer movement :26 મહિના બાદ દેશમાં ફરી ખેડૂતોના આંદોલનની આગ ભભૂકી ઉઠી છે. સોમવારે (12 ફેબ્રુઆરી) કેન્દ્ર સરકાર સાથેની મંત્રણા અનિર્ણિત રહ્યા બાદ વિરોધ કરી રહેલા ખેડૂતોએ દિલ્હી ચલોના નારા લગાવ્યા હતા. ત્યારથી દિલ્હી સરહદની આસપાસ ખેડૂતોનો વિરોધ ચાલુ છે.
ખેડૂત નેતાઓનો દાવો છે કે આ વખતે ખેડૂતો ગત વખત કરતા વધુ તાકાત સાથે દિલ્હી કૂચ કરવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે. અત્યાર સુધીમાં 50 ખેડૂતો અને મજૂર સંગઠનોએ આંદોલનને સમર્થન આપ્યું છે. ખેડૂતોના આંદોલનને જોતા દિલ્હીની ઘણી સરહદો સંપૂર્ણપણે સીલ કરી દેવામાં આવી છે.
ખેડૂત નેતા સર્વન સિંહ પંઢેરે પત્રકારો સાથે વાત કરતા કહ્યું કે જો અમારી માંગણીઓ નહીં સ્વીકારાય તો અમે દિલ્હી જઈશું. સરકાર અમને દિલ્હી જતા રોકી રહી છે, પરંતુ ખેડૂતો રોકાશે નહીં. પંજાબ કિસાન મજદૂર સંઘર્ષ સમિતિના મહાસચિવ પંઢેર આંદોલનના નેતા છે.
26 મહિના પછી ખેડૂતોને ફરી આંદોલન કરવાની ફરજ કેમ પડી?
ખેડૂતોના આંદોલન માટે રચાયેલી કોર કમિટીના સભ્ય પરમજીત સિંહના કહેવા પ્રમાણે, સરકારની વાયદા ન પાળ્યા તે તેનું મુખ્ય કારણ છે. 2021 માં, સરકારે ખેડૂત નેતાઓને કેટલાક વચનો આપ્યા હતા, જેમાં એમએસપીને સરકારી ગેરંટી હેઠળ લાવવા અને તમામ ખેડૂતો સામે નોંધાયેલા કેસોને દૂર કરવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું.
સિંહ કહે છે, "3 વર્ષ પછી પણ ખેડૂતો સામે દાખલ કરાયેલા કેસ દૂર કરવામાં આવ્યા નથી અને ન તો લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP)ને સરકારી ગેરંટી હેઠળ લાવવામાં આવ્યા છે. ખેડૂતો હવે વિરોધ નહીં કરે તો લોકસભાની ચૂંટણી પછી તેમની માંગણી કોણ સાંભળશે?
ડિસેમ્બર 2021 માં 3 કૃષિ કાયદાઓ પાછા ખેંચ્યા પછી, ખેડૂતોએ તેમના 13 મહિનાના લાંબા આંદોલનને સમાપ્ત કર્યું. તે સમયે કેન્દ્ર સરકાર અને ખેડૂતો વચ્ચે ત્રણ કરાર થયા હતા. કરારોમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે રાજ્ય સરકારો પંજાબ મોડલની તર્જ પર તમામ મૃતક ખેડૂતોને વળતર આપશે.
કરારનો બીજો મુદ્દો MSP અંગેનો હતો. ડ્રાફ્ટ અનુસાર, MSP નક્કી કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરવામાં આવશે, જેમાં ખેડૂત સંગઠનો સહિત સંબંધિત ઘટકોનો સમાવેશ કરવામાં આવશે. આ સિવાય ભારત સરકાર રાજ્ય સરકારોને ખેડૂતો પર નોંધાયેલા તમામ કેસ પાછા ખેંચવા માટે અપીલ કરશે.
સરકાર અને ખેડૂતો વચ્ચે વાતચીત કેમ નથી થઈ રહી?
સોમવારે કૃષિ મંત્રી અર્જુન મુંડા અને ખાદ્ય મંત્રી પીયૂષ ગોયલે ચંદીગઢમાં ખેડૂતોના પ્રતિનિધિઓ સાથે બેઠક યોજી હતી. આ બેઠકમાં બંને મંત્રાલયોના ઘણા વરિષ્ઠ અધિકારીઓ પણ હાજર હતા. આ બેઠક લગભગ 5 કલાક સુધી ચાલી હતી, પરંતુ વાતચીત અનિર્ણિત રહી હતી.
સરકાર સાથેની બેઠકમાં હાજર રહેલા ખેડૂત નેતા પરમજીત સિંહ કહે છે કે, "અમે સરકારને તાત્કાલિક 4 માંગણીઓ સ્વીકારવાની માંગ કરી હતી, જેમાંથી પ્રથમ કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્ય મંત્રી અજયના પુત્ર આશિષ મિશ્રાના જામીન રદ કરવાની છે.."
આશિષ 4 ખેડૂતોની હત્યાનો આરોપી છે. સરકારે સાંભળતાની સાથે જ તેને ફગાવી દીધો અને તેને સુપ્રીમ કોર્ટનો મામલો ગણાવ્યો, જ્યારે આ થવું યોગ્ય નથી. જો સરકાર ઈચ્છે તો આશિષના જામીન રદ કરી શકે છે.
પરમજીતના કહેવા પ્રમાણે, બીજી માંગ ન્યૂનતમ ટેકાના ભાવને સરકારી ગેરંટી હેઠળ લાવવાની છે, પરંતુ સરકારે આ પણ સ્વીકાર્યું નથી. સરકારે કહ્યું કે ચૂંટણી પછી જ આ અંગે વિચારણા શક્ય છે.
ખેડૂતોની ત્રીજી માંગ પાક ખર્ચ અંગેની હતી. ખેડૂતોનું કહેવું છે કે સરકારે તેમનો પાક તેમની કિંમત કરતાં 50 ટકા વધુ ભાવે ખરીદવો જોઈએ, પરંતુ સરકારે તેને પણ ફગાવી દીધો. સરકારે કહ્યું કે આ માંગ બળપૂર્વક લાદવામાં આવી હતી.
સરકાર ખેડૂતોની ચોથી માંગ 2021નો કેસ પાછો ખેંચવા સંમત થઈ હતી, પરંતુ ખેડૂતો બેઠક છોડીને જતા રહ્યા હતા.
એબીપી ન્યૂઝ સાથે વાત કરતા પરમજીત સિંહ કહે છે કે, "સરકારે પોતે જ કેસ દાખલ કર્યો હતો અને પછી તેને પાછો લઈને સરકાર મૂળ માંગણીઓને કચડી નાખવા માંગે છે, તો પછી આવા કરારનું શું થશે?
હવે આ 4 માંગણીઓને વિગતવાર સમજો
- આશિષ મિશ્રા ટેનીનો જામીનનો કેસ- કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્ય મંત્રી અજય મિશ્રા ટેનીના પુત્ર આશિષ મિશ્રા લખીમપુર ખેરીમાં 4 ખેડૂતોની હત્યાના કેસમાં આરોપી છે. આ મામલો 3 ઓક્ટોબર, 2021નો છે.
આ કેસની સુનાવણી લખીમપુરના પ્રથમ અધિક જિલ્લા અને સત્ર ન્યાયાધીશ રામેન્દ્ર કુમારની કોર્ટમાં ચાલી રહી છે. આશિષ હાલમાં જામીન પર છે અને ખેડૂત સંગઠનોનું કહેવું છે કે સરકારે તેના જામીન રદ કરવા જોઈએ. સરકારનું કહેવું છે કે આશિષને સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી કાયદાકીય રાહત મળી છે તો સરકાર તેમાં કેવી રીતે સામેલ થઈ શકે?
- લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ અને સરકારી ગેરંટી- લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ એ ખેડૂતોના પાકની કિંમત છે, જે સરકાર દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે. સરકાર સૌથી પહેલા MSP પર ખેડૂતો પાસેથી દેશના લોકો સુધી પહોંચતા અનાજની ખરીદી કરે છે. MSAP સિસ્ટમ લાગુ કરવાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ખેડૂતોને પાકની યોગ્ય કિંમત આપવાનો છે.
ખેડૂત સંગઠનોનું કહેવું છે કે સરકારે તેને સરકારી ગેરંટી હેઠળ લાવીને તેનો અમલ કરવો જોઈએ. ખેડૂત આગેવાનોના જણાવ્યા મુજબ જો સરકાર આ માંગણી સ્વીકારે તો પાકના ભાવને લઈને ઘણી સમસ્યાઓ હલ થઈ જશે.
- ખર્ચ કરતાં 50 ટકા વધુ ભાવે પાક ખરીદવાની માંગ - ખેડૂતોની આ માંગ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ખેડૂત પ્રતિનિધિઓનું કહેવું છે કે જો પાકની 50 ટકા કિંમતે ખરીદી કરવામાં આવે તો તેના ખેડૂતોની હાલત સુધરી શકે છે.
ખેડૂત સંગઠનોનું કહેવું છે કે સરકાર આવક બમણી કરવાની વાત કરે છે, પરંતુ તેને વધારવા માટે કોઈ મોટો નિર્ણય લેતી નથી. આવક વધારવા માટે ખર્ચ કરતાં 50 ટકા વધુ રકમ પર પાક ખરીદવાની જોગવાઈ હોવી જોઈએ. તેને કૃષિ ક્ષેત્રમાં C-2 ફોર્મ્યુલા પણ કહેવામાં આવે છે.
- 2021 આંદોલનનો કેસ પાછો ખેંચવાની માંગ - 2021માં ખેડૂતોએ 3 કૃષિ કાયદાઓને લઈને પ્રદર્શન કર્યું હતું. ત્યારે હજારો ખેડૂતો સામે વિરોધના કેસો દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ હજુ પણ મોટાભાગના ખેડૂતો સામેના કેસો પાછા ખેંચવામાં આવ્યા નથી.
ખેડૂત નેતાઓનું કહેવું છે કે મોટાભાગના કેસ ભાજપ શાસિત રાજ્યોમાં છે. આવી સ્થિતિમાં કેન્દ્ર તેનાથી દૂર રહી શકે નહીં. જો કેન્દ્ર સરકાર પહેલ કરશે તો એક દિવસમાં કેસ પરત ખેંચાઇ શકે છે.
ખેડૂતો અંગે સરકારનું શું વલણ છે?
આંદોલન વચ્ચે કેન્દ્ર સરકાર સતત ખેડૂતોના સંપર્કમાં છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે ટૂંક સમયમાં ખેડૂત સંગઠન અને સરકાર વચ્ચે બીજા રાઉન્ડની વાતચીત થઈ શકે છે.
બુધવારે મીડિયા સાથે વાત કરતા કૃષિ પ્રધાન અર્જુન મુંડાએ કહ્યું, "ખેડૂત સંગઠનોએ સમજવાની જરૂર છે કે કોઈ પણ નિર્ણય ઉતાવળમાં ન લઈ શકાય, જેની ભવિષ્યમાં ટીકા થઈ શકે."
મુંડાએ વધુમાં કહ્યું હતું કે, "આપણે તમામ પાસાઓને ધ્યાનમાં લઈને ચર્ચા કરવી જોઈએ." ખેડૂતોએ એ સુનિશ્ચિત કરવાની જરૂર છે કે સામાન્ય જીવન ખોરવાઈ ન જાય.'' તેમણે કહ્યું કે કેન્દ્ર ખેડૂત સંગઠનો સાથે રચનાત્મક વાટાઘાટો ચાલુ રાખશે. અમે ઉકેલ શોધવા માટે સતત કામ કરી રહ્યા છીએ.