ઈઝરાયેલ અને પેલેસ્ટાઈન વચ્ચે ચાલી રહેલા સંઘર્ષ વચ્ચે આતંકવાદી સંગઠન હમાસ ફરી એકવાર સમાચારમાં છે. 7 ઓક્ટોબર, 2023ના રોજ રોકેટ ફાયર કરીને તેણે ફરીથી ઈઝરાયેલ અને પેલેસ્ટાઈન વચ્ચે વર્ષો જુનું યુદ્ધ શરૂ કર્યું. હમાસના હુમલાના જવાબમાં ઈઝરાયેલે પણ યુદ્ધના મેદાનમાં એકથી વધુ હથિયારો તૈનાત કર્યા છે. હમાસનો અર્થ છે ઇસ્લામિક પ્રતિકાર ચળવળ અને અરબીમાં તેનું નામ હરકત અલ-મુકવામા અલ-ઇસ્લામીયા છે. હમાસનો દાવો છે કે તે પેલેસ્ટિનિયનોના અધિકારો માટે કામ કરે છે. તેમનું કહેવું છે કે ઈઝરાયલે પેલેસ્ટાઈનની જમીન હડપ કરી છે, જેને તે કોઈપણ કિંમતે પરત લઈ લેશે. તેણે પોતાના હુમલા માટે આ કારણો પણ ટાંક્યા છે.
હમાસ સાથે જોડાયેલા કેટલાક નેતાઓ હાલ સમાચારમાં છે. યાહ્યા સિનવર, ઈસ્માઈલ હનીયેહ અને મોહમ્મદ ઝૈફ, આ ત્રણેય નેતાઓની અત્યારે સૌથી વધુ ચર્ચા થઈ રહી છે. હમાસની કુલ 13 પાંખો છે, જે રાજકીય, સૈન્ય અને સામાજિક મુદ્દાઓનું ધ્યાન રાખે છે. અમેરિકા, બ્રિટન, કેનેડા, ઓસ્ટ્રેલિયા અને ઇઝરાયેલ હમાસને આતંકવાદી જૂથ માને છે, જ્યારે કેટલાક દેશોમાં માત્ર તેની લશ્કરી પાંખને આતંકવાદી જૂથ ગણવામાં આવે છે. ઈઝરાયલના રાષ્ટ્રપતિ બેન્જામિન નેતન્યાહુએ તો હમાસની તુલના ખતરનાક આતંકવાદી સંગઠન આઈએસઆઈએસ સાથે કરી છે. હમાસનું સંચાલન માળખું શું છે અને તે કેવી રીતે કાર્ય કરે છે? ચાલો જાણીએ આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ-
હમાસનું સંચાલન માળખું
પોલિટબ્યુરો હમાસ સંબંધિત સામાન્ય નીતિઓ ચલાવે છે. ગાઝા પટ્ટી અને પશ્ચિમ કાંઠે જ્યાં પણ સંસ્થાનું નિયંત્રણ છે, ત્યાં સ્થાનિક સમિતિઓ જમીનના મુદ્દાઓની સંભાળ રાખવા માટે જવાબદાર છે. પોલિટબ્યુરો, શૂરા કાઉન્સિલ, ડેલિગેશન ઓનબોર્ડ, વેસ્ટ બેંક અફેર્સ, કેદ સભ્યોની બાબતો, ગાઝાન અફેર્સ, પેલેસ્ટાઈન ડાયસ્પોરિક અફેર્સ, સમાજ કલ્યાણ, ઇઝેદ્દીન અલ-કાસમ બ્રિગેડ, સ્વતંત્ર ઓપરેટિંગ સેલ, હમાસ સરકાર, મંત્રાલયો, સ્થાનિક સત્તાવાળાઓ અને સુરક્ષા દળો હમાસનો ભાગ છે.
કઈ પાંખ કોણ સંભાળે છે?
હમાસનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભાગ પોલિટબ્યુરો છે, જેમાં 15 સભ્યો છે. પોલિટબ્યુરોના વડા હમાસના વડા ઇસ્માઇલ હનીયેહ છે. પોલિટબ્યુરો પોતે હમાસની વ્યૂહરચના બનાવે છે. તેના નેતાઓ અન્ય દેશોમાં બેસીને સમગ્ર સંગઠનને નિયંત્રિત કરે છે. આ સભ્યો સંસ્થાની વિવિધ પાંખના વડા છે. પોલિટબ્યુરો સાથે સંકળાયેલી બે પાંખો છે, ડેલિગેશન એબોર્ડ અને શૂરા કાઉન્સિલ. શૂરા કાઉન્સિલ એક સલાહકાર સંસ્થા છે જે પોલિટબ્યુરોના સભ્યોની પસંદગી કરે છે. જો કે તેના સભ્યોની સંખ્યા અંગે કોઈ માહિતી નથી. શૂરા કાઉન્સિલ સાથે ચાર પાંખો સંકળાયેલી છે - વેસ્ટ બેંક અફેર્સ, કેદ સભ્યોની બાબતો, ગાઝાન અફેર્સ, પેલેસ્ટાઈન ડાયસ્પોરિક અફેર્સ. આ ચાર સંગઠનના ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ અંગો છે અને તેમને ચલાવતા નેતાઓ પણ આ દિવસોમાં સમાચારમાં છે. સાલેહ અલ-અરૌરી પશ્ચિમ કાંઠાની બાબતોના પ્રભારી છે, સલામેહ કટવાઈ કેદ સભ્યોની બાબતોના પ્રભારી છે, યાહ્યા સિનવાર ગાઝાન બાબતોના પ્રભારી છે અને ખાલેદ મિશાલ પેલેસ્ટાઈન ડાયસ્પોરિક બાબતોના પ્રભારી છે. ગાઝાન અફેર્સ ત્રણ વિભાગો તરીકે કાર્ય કરે છે: સમાજ કલ્યાણ અને તેની લશ્કરી પાંખ, ઇઝેદ્દીન અલ-કાસમ બ્રિગેડ અને સ્વતંત્ર ઓપરેટિંગ સેલ. ગાઝા પટ્ટી પર હમાસની લશ્કરી પાંખ કાસમ બ્રિગેડનું નિયંત્રણ છે અને તેને ચલાવવાની જવાબદારી મારવાન ઈસા અને મોહમ્મદ ઝૈફની છે. કાસમ બ્રિગેડ ઇઝરાયેલમાં થયેલા તાજેતરના હુમલાનો માસ્ટરમાઇન્ડ હોવાનું કહેવાય છે. ગાઝા પટ્ટી હમાસ સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે, જેના વડા પ્રધાન ઇસમ અલ-દલીસ છે. ગાઝા પટ્ટીમાં હમાસ સરકારની નીતિઓ ચાલુ છે. આ હેઠળ મંત્રાલયો, સ્થાનિક સત્તાવાળાઓ અને સુરક્ષા દળો છે.