વિશ્વ વસ્તી દિવસ દર વર્ષે 11 જૂલાઈએ ઉજવવામા આવે છે, એ એક વૈશ્વિક પહેલ છે જેનો ઉદ્દેશ્ય વિશ્વની વધતી જતી વસ્તીના પડકારો અને અસરો અંગે જાગૃતિ લાવવાનો છે. માનવીઓની વધતી જતી વસ્તીને સતત ચિંતાનો વિષય તરીકે ટાંકવામાં આવે છે. તેથી જ વૈશ્વિક વસ્તી સંબંધિત પ્રવર્તમાન મુદ્દાઓ જેમ કે સામાજિક, આર્થિક અને પર્યાવરણીય પરિણામોનું વિશ્લેષણ કરવા માટે વિશ્વ વસ્તી દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
વિશ્વ વસ્તી દિવસની શરૂઆત
વિશ્વ વસ્તી દિવસની શરૂઆત 11 જૂલાઈ, 1987 ના રોજ કરવામાં આવી હતી, જ્યારે વૈશ્વિક વસ્તી પાંચ અબજને વટાવી ગઈ હતી. હાલમાં વિશ્વની વસ્તી 8 અબજથી વધુ છે. 20મી સદીના મધ્યમાં વિશ્વમાં વસ્તી વૃદ્ધિમાં ઝડપી વધારો જોવા મળ્યો, જેને "વસ્તી વિસ્ફોટ" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
આધુનિક સ્વાસ્થ્ય સેવાઓની શરૂઆત, આરોગ્ય સંભાળ પ્રણાલીમાં સુધારા અને ટેક્નોલોજીમાં પ્રગતિને કારણે મૃત્યુદરમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો પરિણામે વસ્તીમાં વધારો થયો. આ ઝડપી વૃદ્ધિએ સંસાધનો, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને કુદરતી વાતાવરણ પર ભારે દબાણ કર્યું છે.
વિશ્વ વસ્તી દિવસ 2023 ની થીમ
દર વર્ષે ઉજવવામાં આવતો 'વિશ્વ વસ્તી દિવસ' થીમ આધારિત છે. આ દિવસ દર વર્ષે સમગ્ર વિશ્વમાં અલગ અલગ થીમ પર ઉજવવામાં આવે છે. આ ક્રમમાં વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન ડે 2023 ની થીમ છે 'એવી દુનિયાની કલ્પના કરો જ્યાં આપણામાંના તમામ 8 અબજ લોકોનું ભવિષ્ય વચન અને સંભાવનાઓથી ભરેલું હોય.' એટલે કે, 'એવી દુનિયાની કલ્પના કરવી કે જ્યાં આપણા તમામ 8 અબજ લોકોનું ભવિષ્ય આશા અને શક્યતાઓથી ભરેલું હોય'.
વધુ પડતી વસ્તીના પડકારો
- ખાદ્ય સુરક્ષા: વધતી જતી વસ્તી વૈશ્વિક ખાદ્ય ઉત્પાદન પ્રણાલી પર દબાણ લાવે છે, જેના કારણે ખોરાકની અછત, કુપોષણ અને ભૂખમરાની સમસ્યાઓ ઊભી થાય છે. ટકાઉ કૃષિ પદ્ધતિઓ જાળવી રાખીને ખોરાકની વધતી જતી માંગને પહોંચી વળવા માટે આ એક મોટો પડકાર છે.
- શહેરીકરણ અને આવાસ: વધુ પડતી વસ્તીને કારણે વ્યાપક શહેરીકરણ થયું છે, જેના પરિણામે વધુ ભીડવાળા શહેરો, અપૂરતા આવાસ અને ઝૂંપડપટ્ટીઓ બની છે. યોગ્ય ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને મૂળભૂત સુવિધાઓનો અભાવ જાહેર આરોગ્ય અને સુખાકારી માટે નોંધપાત્ર પડકારો છે.
- પર્યાવરણીય અસરો: વધતી જતી વસ્તી કુદરતી સંસાધનો પર ભારે દબાણ લાવે છે, જેના કારણે વનનાબૂદી, પાણીની અછત, પ્રદૂષણ અને આબોહવા પરિવર્તન થાય છે.
- આરોગ્યસંભાળ અને શિક્ષણ: વધતી જતી વસ્તીને પર્યાપ્ત આરોગ્યસંભાળ સુવિધાઓ અને ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ પૂરું પાડવું એ એક નોંધપાત્ર પડકાર છે. જેમ જેમ વસ્તી સતત વધી રહી છે, તેમ દરેક વ્યક્તિને તબીબી સંભાળ અને શિક્ષણ સહિત આવશ્યક સેવાઓની ઍક્સેસ મળે તેની ખાતરી કરવી વધુને વધુ મુશ્કેલ બની રહી છે.
વધતી વસ્તીનો કાયમી ઉકેલ શું છે?
- કૌટુંબિક આયોજન અને મહિલા સશક્તિકરણ: શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવું, મહિલાઓનું સશક્તિકરણ કરવું અને કુટુંબ નિયોજન સેવાઓ પ્રદાન કરવી એ વસ્તી વૃદ્ધિને નિયંત્રિત કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ પગલાં છે. કૌટુંબિક આયોજન કાર્યક્રમો વ્યક્તિઓને કુટુંબના કદ વિશે માહિતગાર અને પસંદગીઓ કરવા સક્ષમ બનાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
- સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ (SDGs): યુનાઈટેડ નેશન્સનાં સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ વધુ પડતી વસ્તી દ્વારા ઊભા થયેલા પડકારોનો સામનો કરવા માટે એક વ્યાપક માળખું પૂરું પાડે છે. તેના લક્ષ્યો ગરીબીને દૂર કરવી, શિક્ષણમાં સુધારો કરવા, સારા સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીની ખાતરી કરવા અને ટકાઉ સંસાધન વ્યવસ્થાપનને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
- રિન્યુએબલ એનર્જી અને રિસોર્સ કન્ઝર્વેશન: રિન્યુએબલ એનર્જી સ્ત્રોતો તરફ સ્થાનાંતરિત થવું અને ટકાઉ પદ્ધતિઓ અપનાવવાથી વધુ પડતી વસ્તીના પર્યાવરણીય પ્રભાવને ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે. ઉર્જા કાર્યક્ષમતાને પ્રોત્સાહન આપવું અને યોગ્ય વપરાશ એ ભાવિ પેઢીઓ માટે સંસાધનોની જાળવણીની ચાવી છે.
- શહેરી આયોજન અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ: કાર્યક્ષમ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરવાળા શહેરોમાં રોકાણ વધતી વસ્તીને સમાવવામાં મદદ કરી શકે છે. આમાં શહેરી રહેવાસીઓ માટે જીવનની ગુણવત્તા વધારવા માટે ટકાઉ પરિવહન પ્રણાલી, પરવડે તેવા આવાસ અને ગ્રીન સ્પેસ બનાવવાનો સમાવેશ થાય છે.
Join Our Official Telegram Channel: