Verghese Kurien Birth Anniversary: 'અમૂલ દૂધ' એમ જ નથી પીતું ઇન્ડિયા, આની પાછળ હતી ડૉ. વર્ગીસ કુરિયનની સખત મહેનત

Dr. Verghese Kurien: કોઈપણ દેશની સફળતા અને વિકાસમાં અનેક લોકોની ભૂમિકા હોય છે. અંગ્રેજોની ગુલામીમાંથી આઝાદી મળ્યાના 75 વર્ષમાં દેશે ઘણી પ્રગતિ કરી છે. જે દેશ આઝાદી સમયે ખાદ્ય સંકટનો સામનો કરી રહ્યો હતો તે દેશ આજે વિશ્વમાં અનાજની નિકાસ કરે છે. આપણો દેશ વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વિવિધ પ્રકારની વસ્તુઓના ઉત્પાદનમાં અગ્રેસર છે.

દેશના નેતા બનવા પાછળ કોઈ ચમત્કાર નથી, પરંતુ તે તમામ લોકોની મહેનત અને નેતૃત્વ છે જેમણે પોતપોતાની ક્ષમતાના આધારે પોતપોતાના ક્ષેત્રમાં ક્રાંતિ લાવી. આવું જ એક વ્યક્તિત્વ છે 'વર્ગીસ કુરિયન' જેમના પ્રયાસોથી દેશમાં દૂધ ક્રાંતિ થઈ. જે બાદ એવું કહેવા લાગ્યું કે ભારતમાં દૂધની નદીઓ વહે છે. આ લેખમાં અમે તમને વર્ગીસ કુરિયન અને તેમના નેતૃત્વમાં થયેલી દૂધ ક્રાંતિ વિશે જણાવીશું-

દૂધ એ એક મહત્વપૂર્ણ આહાર છે જે શારીરિક અને માનસિક વિકાસ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. 70ના દાયકા સુધી ભારતમાં દૂધનું ઉત્પાદન યોગ્ય હતું પરંતુ વસ્તી અને માંગ પ્રમાણે તે ઘણું ઓછું હતું. આને ધ્યાનમાં રાખીને ભારતમાં 13 જાન્યુઆરી 1970ના રોજ દૂધની અછતને દૂર કરવા માટે 'ઓપરેશન ફ્લડ' શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.

આને દૂધ ક્રાંતિ અથવા શ્વેત ક્રાંતિ નામ આપવામાં આવ્યું હતું. આ પછી ભારતમાં દૂધ ઉત્પાદનમાં મોટો વધારો થયો છે. આ વધારો એટલો મોટો હતો કે ભારત દૂધ ઉત્પાદનની દ્રષ્ટિએ વિશ્વનો ટોચનો દેશ બન્યો.

શ્વેત ક્રાંતિ દ્વારા દૂધ ઉત્પાદનમાં આશ્ચર્યજનક વધારો વર્ગીસ કુરિયનના નેતૃત્વમાં થયો હતો. તેથી જ તેમને શ્વેત ક્રાંતિના પિતા કહેવામાં આવે છે. તેઓ લાંબા સમયથી દૂધ ઉત્પાદન સાથે સંકળાયેલા હતા. વર્ગીસ કુરિયને ડેરી એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કર્યો હતો.

તેણે થોડો સમય જમશેદપુરના TISCOમાં પણ કામ કર્યું. બાદમાં 1949માં, તેઓ એક ડેરી (કૈરા ડિસ્ટ્રિક્ટ કોઓપરેટિવ મિલ્ક પ્રૉડ્યૂસર્સ યૂનિયન લિમિટેડ)માં જોડાયા અને તેનું કામ સંભાળ્યું. બાદમાં આ ડેરીનું વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું અને બાદમાં તેનું નામ બદલીને 'અમૂલ' કરવામાં આવ્યું. આજે અમૂલ દૂધના ઉત્પાદન અને વેચાણમાં દેશની ટોચની બ્રાન્ડ છે.

તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે 'મિલ્ક રિવૉલ્યૂશન'ના જનક ડૉ. વર્ગીસ કુરિયનને દૂધ પીવું પસંદ નથી. જોકે એવા ઘણા લોકો છે જેઓ દૂધ પીતા નથી. પરંતુ વર્ગીસ કુરિયન વિશે જ્યારે આ વાત સાંભળીએ છીએ ત્યારે આપણને થોડું આશ્ચર્ય થાય છે કે દેશમાં દૂધની નદીઓ વહેતી કરનાર વ્યક્તિ પોતે દૂધ કેમ પીતી નથી. આ અંગે વર્ગીસ કુરિયને કહ્યું હતું કે તેમને દૂધ પીવું પસંદ નથી.

ડૉ. વર્ગીસ કુરિયનને દૂધ ઉત્પાદનમાં તેમના ક્રાંતિકારી યોગદાન માટે ઘણા પુરસ્કારો અને સન્માનોથી નવાજવામાં આવ્યા છે. તેમને સરકાર દ્વારા પદ્મ વિભૂષણ, પદ્મશ્રી અને પદ્મ ભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા.

આ ઉપરાંત તેમને રેમન મેગ્સેસે એવોર્ડ પણ મળ્યો હતો, જેને એશિયાનો નોબેલ કહેવામાં આવે છે. તેમને અમેરિકાનો ઈન્ટરનેશનલ પર્સન ઓફ ધ યરનો એવોર્ડ પણ મળ્યો હતો. આ સિવાય તેમને અન્ય ઘણા પુરસ્કારોથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. વર્ગીસ કુરિયને તેમનો લાંબો સમય દૂધ ક્રાંતિ દ્વારા લોકોના કલ્યાણ માટે સમર્પિત કર્યો. 9 સપ્ટેમ્બર 2012ના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું.