મોરોક્કો અને ફ્રાન્સ વચ્ચેની બીજી FIFA સેમિફાઇનલ મેચ મોરોક્કો અને બાકીના વિશ્વના મોટાભાગના લોકોએ નિહાળી હતી. ભલે આ વર્લ્ડ કપ સેમિફાઇનલમાં પરિણામ ફ્રાંસની તરફેણમાં આવ્યું, પરંતુ આક્રમક કોશીશ, જીતવાની જીદ મોરોક્કોને ખ્યાતિ અપાવી. તેણે સેમિફાઈનલમાં પહોંચનાર પ્રથમ આફ્રિકન દેશ બનીને ઈતિહાસ રચ્યો હતો. ભલે મોરોક્કોનું વર્લ્ડ કપ ફાઇનલમાં પહોંચનારી પ્રથમ આફ્રિકન ટીમ બનવાનું સપનું આ મેચ સાથે તૂટી ગયું, પરંતુ આ ટીમે જે ઉલ્લાસ સાથે ટૂર્નામેન્ટમાં ફૂટબોલ રમ્યું તેણે આખી દુનિયાને કાયલ કરી દીધી. મેચમાં એક પછી એક કોમેન્ટેટર બંને ટીમોની મીટિંગના "ઐતિહાસિક" મૂડ વિશે ઉષ્માભર્યું બોલતા જોવા મળ્યા, પરંતુ ફૂટબોલ મેદાન પર આ બંને દેશોની આ પહેલી મુલાકાત નહોતી.
ફ્રાન્સ ફિફાનું વર્તમાન ચેમ્પિયન છે. 1958 થી 1962 સુધી, બ્રાઝિલે સતત બે ફિફા વર્લ્ડ કપ જીત્યા. તે પછી, ફ્રાન્સ પણ બ્રાઝિલના માર્ગ પર પોતાનું ટાઇટલ જાળવી રાખનાર પ્રથમ દેશ બનવાની કોશિશ કરી રહ્યું છે. સેમીફાઈનલમાં મોરોક્કોને હરાવ્યા બાદ તેના અડધા પ્રયાસો પૂર્ણ થઈ ગયા છે. હવે ફાઇનલમાં ફ્રાન્સનો મુકાબલો આર્જેન્ટિના સામે થવાનો છે. આ બધા પછી પણ, ફૂટબોલ મહાકુંભમાં મોરોક્કોની મજબૂત હાજરીને નકારી શકાય નહીં. ફૂટબોલની દુનિયામાં તે આવતીકાલના નવાબ હોય તો પણ એક નવો જ આગળ વધ્યો છે. હકીકતમાં, 1930માં અમેરિકા અને 2002માં દક્ષિણ કોરિયા સિવાય, દક્ષિણ અમેરિકા અથવા યુરોપની બહાર વર્લ્ડ કપની સેમિફાઇનલ રમનાર એકમાત્ર દેશ છે.
ફિફામાં સેમિફાઇનલ સુધી ટોચ પર પહોંચવાની મોરોક્કોની સફર શાનદાર રહી છે. તેણે પોતાના એક ગોલ સિવાય સેમિફાઇનલ સુધી રમાયેલી પાંચ મેચોમાં એક પણ ગોલ કર્યો નથી અને તે જ સમયે તેણે બેલ્જિયમ, સ્પેન અને પોર્ટુગલ જેવા ફૂટબોલના દિગ્ગજોને ધરાશાયી કર્યા છે. હકીકતમાં, ફ્રાન્સ સામેની સેમિફાઇનલ મેચ પહેલા, મોરોક્કોએ માત્ર એક ગોલ ખાધો હતો, જે કેનેડા સામે સેલ્ફ-ગોલ હતો. મતલબ કે હરીફ ટીમનો કોઈપણ ખેલાડી મોરોક્કન ડિફેન્સમાં પ્રવેશ કરી શક્યો ન હતો. મોરોક્કોએ સેમિફાઇનલમાંથી રમાયેલી પાંચમાંથી ચાર મેચ જીતી હતી અને એક મેચ ડ્રો રહી હતી.
પરંતુ જો આ બધું ફક્ત નજીકના સામ્યતા અને તેની સાથે FIFA થતા શોરબકોર તરીકે લેવામાં આવે તો, આપણે એ કહેવતને સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ તો "ફૂટબોલ ક્યારેય ફૂટબોલ વિશે નથી રહ્યો. સાચું એ છે કે, FIFA ક્યારેય માત્ર ફૂટબોલ પૂરતું મર્યાદિત રહ્યું નથી. રાજકારણ, સત્તા અને રાષ્ટ્રવાદ સરળતાથી આમાં સામેલ થઈ જાય છે. તેથી વિશ્વ કપ અન્ય કેટલીક વસ્તુઓની જેમ વિશ્વને જીવંત બનાવે છે, અને તે જે ઉત્સાહપૂર્ણ ઉત્સાહ ઉત્પન્ન કરે છે તે સાબિત કરે છે કે ફૂટબોલ એકમાત્ર એવી રમત છે જે સાર્વત્રિક સામૂહિક અપીલ ધરાવે છે.
કેટલાક માને છે કે તે વિશ્વને એકબીજાની નજીક લાવે છે, પરંતુ આ એક શંકાસ્પદ અને ચોક્કસપણે હાસ્યાસ્પદ દાવો છે, ભલે એવી દલીલ હોય કે આ વિશ્વ કપે ટૂંકા ગાળા માટે સાચી એકતાનું નવું સ્વરૂપ બનાવ્યું છે. ઘણા લોકો સખત ટીકા કરે છે, ઉદાહરણ તરીકે, કતારને વર્લ્ડ કપ આપવાના ફિફાના નિર્ણયની. તેઓ આરબ-ભાષી અને મુસ્લિમ પ્રભુત્વ ધરાવતા અખાતના દેશની આવી યાદગાર રમતગમતની યજમાની માટે તેને લાયક ગણવામાં આવતા નથી.
સાથે જ સાઉદી અરેબિયા પણ આનાથી બહુ ખુશ નહોતું. પ્રાદેશિક પ્રભાવને લઈને તે કતાર સાથે બે દાયકાથી વિવાદમાં છે અને 2017 થી કેટલાક આરબ દેશોએ કતાર પર નાકાબંધી કરી છે. હકીકતમાં, 5 જૂન, 2017 ના રોજ, સાઉદી અરેબિયા, યુએઈ, બહેરીન, ઇજિપ્ત સહિત 9 દેશોએ કતાર સાથેના સંબંધો તોડી નાખ્યા હતા. અત્રે નોંધનીય છે કે આ બંને દેશો ગલ્ફ કોઓપરેશન કાઉન્સિલ-જીસીસીના સભ્ય છે. અહીં સાઉદી અરેબિયાને રૂઢિચુસ્તતાને પ્રોત્સાહન આપતી એક શક્તિ તરીકે જોવામાં આવે છે જેણે આરબ વસંતનો વિરોધ કર્યો હતો.
તેનાથી વિપરીત, કતાર સામાજિક અને રાજકીય ફેરફારો માટે વધુ આતિથ્યશીલ છે અને તેણે ઈરાન સાથે ગાઢ સંબંધો બનાવ્યા છે. હવે, વર્લ્ડ કપમાં તેના અણધાર્યા મજબૂત અને પ્રભાવશાળી પ્રદર્શન સાથે, સાઉદી ટીમ તેનો લાભ ઉઠાવવા માંગે છે. હકીકતમાં, વર્લ્ડ કપની શરૂઆતની મેચમાં સાઉદીની ટીમે આર્જેન્ટિનાને 2-1ના સ્કોરથી હરાવ્યું હતું, ત્યારબાદ સાઉદી અરેબિયાએ કતારને ઉત્સાહથી ભરી દીધો હતો. સાઉદી લોકોએ આ જીત પછી કતાર જવાનું બંધ કર્યું નથી, તેઓ હજી પણ ત્યાં જઈ રહ્યા છે. વાસ્તવમાં આખું આરબ વિશ્વ વર્લ્ડ કપને આરબ વિશ્વની જીત ગણાવી રહ્યું છે.
અને આ જ રીતે આફ્રિકાએ પણ દૃઢતાપૂર્વક દાવો કર્યો કે આ વર્લ્ડ કપ પહેલાથી જ આફ્રિકનોનો છે અને મોરોક્કોએ ફ્રાન્સ સામે કોઈપણ ભોગે જીત મેળવવી જ હતી, જેમ કે ત્રણ અઠવાડિયા અગાઉ આર્જેન્ટિના ફાઇનલમાં સ્થાન મેળવશે તેવી કલ્પના પણ નહોતી કરી શકાતી. કારણ કે ફિફા વર્લ્ડ કપની તેની પ્રથમ મેચમાં આર્જેન્ટિનાનો પરાજય થયો હતો. મંગળવારે (22 નવેમ્બર) લુસેલ સ્ટેડિયમમાં રમાયેલી મેચમાં સાઉદી અરેબિયાએ આર્જેન્ટિનાને 2-1થી હરાવ્યું હતું. પરંતુ હવે આર્જેન્ટિના સામેની ફાઈનલનો પડઘો જે સમગ્ર વિશ્વમાં અનુભવાશે તે અસાધારણ હશે. મોરોક્કોના સેમિફાઇનલમાં પહોંચ્યા બાદ એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવી રહી હતી કે ફ્રાન્સને કચડીને ફાઇનલમાં તેનો મુકાબલો આર્જેન્ટિના સામે થશે, પરંતુ તેમ થઈ શક્યું નહીં.
સેમિફાઇનલમાં મોરોક્કો ફ્રાન્સ સામે હારી ગયું હતું. મોરક્કોની ટીમ સ્પર્ધામાંથી બહાર થઈ ગઈ છે પરંતુ શનિવારે તે ત્રીજા સ્થાન માટે ક્રોએશિયા સામે રમશે. 'એટલસ લાયન્સ' તરીકે ઓળખાતી આ ટીમે વર્લ્ડ કપમાં પોતાના શાનદાર પ્રદર્શનને કારણે એવો દરજ્જો હાંસલ કર્યો છે કે સેમી ફાઈનલ મેચ બાદ ચાહકો આ ટીમ માટે ઉત્સાહિત જોવા મળ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે દક્ષિણ અમેરિકા અને ખાસ કરીને યુરોપને વર્લ્ડ કપમાં અપ્રમાણસર બેઠકો મળે છે, ત્યારે એશિયાઈ, આરબ અને આફ્રિકન દેશોમાં આ પ્રતિનિધિત્વ વધારવા માટે હોબાળો મચશે અને તે યોગ્ય છે.
પરંતુ અહીં એ જોવાનું પણ જરૂરી છે કે મોરોક્કો પોતાને વિશ્વ સમક્ષ કેવી રીતે રજૂ કરે છે. તે ઐતિહાસિક રીતે પેટા-સહારા આફ્રિકા સાથે કેટલાક ગાઢ સંબંધ ધરાવે છે, પરંતુ ઉત્તર આફ્રિકા અથવા માધરેબ પણ ઘણી રીતે અલગ છે. ઉત્તર આફ્રિકાના પશ્ચિમ ભાગને માધરેબ કહેવામાં આવે છે. અરબીમાં આ શબ્દનો અર્થ પશ્ચિમી થાય છે. મોરોક્કો, અલ્જેરિયા, ટ્યુનિશિયા, લિબિયા અને મોરિતાનિયા માધરેબના પાંચ દેશો છે. જો કે, વિડંબના એ છે કે માધરેબ ("પશ્ચિમ" અથવા નાબાલિક આફ્રિકાના પૂર્વજો તરીકે ઓળખાય છે) પોતે જ ઊંડાણથી તુટેલા છે. 2021 માં, મોરોક્કોના ભૌગોલિક રાજકીય હરીફ અલ્જેરિયાએ મોરોક્કોની રાજધાની રબાત સાથેના સંબંધો સમાપ્ત કર્યા.
1975માં મોરોક્કો દ્વારા કબજે કરવામાં આવેલ પશ્ચિમ સહારાને લઈને બંને દેશો વચ્ચે તકરાર છે અને રબાત અલ્જેરિયા સામે સશસ્ત્ર બળવાને સમર્થન આપી રહ્યું છે. બીજી તરફ, ઇઝરાયેલ સાથે રબાતના ગાઢ સંબંધોને કારણે મોરોક્કો અને અલ્જીરિયા વચ્ચેના સંબંધો જામી ગયા છે. આ સંબંધો એટલા ખરાબ છે કે ઓછામાં ઓછા અલ્જેરિયામાં, ફિફા વર્લ્ડ કપમાં મોરોક્કોની જીત દેશના ટીવી પર પણ બતાવવામાં આવી ન હતી, તેમ છતાં બાકીના આરબ અને આફ્રિકન વિશ્વ આ વિજયની ઉજવણીના મૂડમાં હતા. આ સમયે, મોરોક્કન ફૂટબોલ ટીમે વિવિધ સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહેલા આરબ દેશોને ખુશ થવાના કારણો આપ્યા.
આ જ કારણ હતું કે 22 દેશો તેમની જીત માટે પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા. આરબ દેશોમાંથી તેને જે ખુબ પ્રેમ મળી રહ્યો હતો તેના કારણે ફિફા વર્લ્ડ કપ તેના માટે ખાસ બન્યો. સ્ટેડિયમમાં ચાહકોએ મોરોક્કોનો ધ્વજ લઈને 'એક લોકો એક દેશ'ના નારા લગાવ્યા હતા. સ્પેન પર મોરોક્કોની શાનદાર જીત બાદ, 20 આરબ દેશોના મંત્રીઓએ મોરોક્કન ટીમને અભિનંદન પાઠવ્યા. આનાથી સાબિત થયું કે રાજકીય વિખવાદ પછી પણ તમામ આરબ દેશો મોરોક્કોની ખુશીમાં ખુશ હતા.
જો કે, જ્યારે મોરોક્કન ફૂટબોલ સ્ટાર સોફિયાન બોફાલે સ્પેન સામેની જીત માત્ર મોરોક્કો અને આરબ વિશ્વને સમર્પિત કરી હતી, ત્યારે આફ્રિકામાં તેને સારો આવકાર મળ્યો ન હતો. મોરક્કોના આ ખેલાડીની કોમેન્ટ બાદ સોશિયલ મીડિયા પર તેના વિરુદ્ધ કોમેન્ટ્સનું પૂર આવ્યો હતો. આ નારાજગી પછી, તેણે તે કર્યું જે આજે દરેક સરળતાથી કરે છે. તેણે માફી માંગી, પરંતુ એ પણ નોંધનીય છે કે આરબ વિશ્વમાં પણ મોરોક્કો કંઈક અંશે અસામાન્ય રહ્યું છે. ઉદાહરણ તરીકે, થોડા સમય પહેલા મોરોક્કોએ ઇઝરાયેલ સાથે તેના સંબંધો સામાન્ય કર્યા. બદલામાં, તેને પશ્ચિમ સહારા પર સાર્વભૌમત્વના દાવા માટે યુએસ તરફથી સમર્થન મળ્યું.
ઇઝરાયેલમાં નોંધપાત્ર મોરોક્કન યહૂદી વસ્તી છે, જે લગભગ 10 મિલિયનની ઇઝરાયેલની વસ્તીના લગભગ 5 ટકા છે, અને વર્ચ્યુઅલ રીતે તે બધાએ કતારમાં ઇઝરાયેલી એટલાસ લાયન્સના વિજયને વધાવ્યો હતો. આ દેશમાં સિંહોની એક ખાસ પ્રજાતિને કારણે મોરોક્કન ફૂટબોલ ટીમને એટલાસ લાયન્સ પણ કહેવામાં આવે છે. પરંતુ આ વર્લ્ડ કપ ચોક્કસપણે દરેક તક પર મોરોક્કન ખેલાડીઓ દ્વારા પેલેસ્ટિનિયન ધ્વજ પ્રદર્શિત કરવા માટે જાણીતો હશે. તે સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે મોરોક્કો ઈઝરાયેલ સાથે ગાઢ સંબંધો બાંધી રહ્યું હોવા છતાં, તે પેલેસ્ટાઈનના પ્રશ્ન પર આરબ વિશ્વ સાથે તેની એકતાનો સંકેત આપવા માંગે છે.
તે નિર્વિવાદપણે યુરોપ સાથે અને ખાસ કરીને ફ્રાન્સ સાથેના મોરોક્કોના સંબંધો હતા, જેણે મોરોક્કો અને ફ્રાન્સ વચ્ચેની આ સેમિફાઇનલને સમકાલીન સાંસ્કૃતિક અને રાજકીય ઇતિહાસની સૌથી કડવી અને તંગ ક્ષણોમાંની એક બનાવી હતી. મોરોક્કો ભૂતપૂર્વ ફ્રેન્ચ વસાહત તરીકે પણ અન્ય યુરોપિયન સત્તાઓ પણ છે. ભૂતકાળની સદીઓમાં તેના ઇતિહાસમાં હસ્તક્ષેપ કર્યો. ગયા મહિને, મોરોક્કોએ 24 વર્ષ બાદ ફિફા વર્લ્ડ કપની ગ્રુપ એફ મેચમાં બેલ્જિયમને 2-0થી હરાવ્યું હતું.
પરિણામે, બેલ્જિયમની રાજધાની બ્રસેલ્સમાં હજારો ચાહકોએ રસ્તાઓ પર વિરોધ કર્યો. મોરોક્કન અને બેલ્જિયમના ચાહકો વચ્ચે ઘણી જગ્યાએ અથડામણ થઈ હતી. મોરોક્કોના વિજયને કાવ્યાત્મક ન્યાય એટલે કે આદર્શ ન્યાય કહેવામાં આવ્યો, કારણ કે બેલ્જિયમને વિશ્વમાં અપમાન અને બદનામીના સ્તરનો ભોગ બનવું પડ્યું ન હતું જે ભયંકર અત્યાચારો માટે તેણે સહન કરવું જોઈએ જેની સરખામણી કોંગો દેશમાં થઈ શકે નહીં. આફ્રિકન ખંડમાં. 1870 એ સમયગાળો હતો જ્યારે બેલ્જિયન સૈન્ય ત્યાં ઉત્પાદિત રબરનો સંપૂર્ણ લાભ લેવા કોંગો પહોંચ્યું અને પુરુષોને જંગલોમાં તેની ખેતી કરવા દબાણ કર્યું અને મહિલાઓને તેમની સેવામાં મૂકીને ઘોર અત્યાચારો કર્યા.
આ પછી, મોરોક્કન ફૂટબોલ ટીમે ફિફા વર્લ્ડ કપમાં સ્પેન (પેનલ્ટી શૂટ-આઉટમાં) અને પોર્ટુગલ (1-0) સામે હારનો સ્વાદ ચાખ્યો. ડચ, ફ્રેન્ચ અને બ્રિટિશના ઉદય પહેલાં આ બે આઇબેરિયન સત્તાઓ છે જે વિશ્વ પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે. બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે 15મી સદીમાં પોર્ટુગીઝોએ મોરોક્કોના એટલાન્ટિક પર પણ કબજો કરી લીધો હતો. તેણે મોરોક્કન દરિયાકાંઠાના શહેરો જેમ કે અગાદિર, અલ જાદિદા (અગાઉનું મઝાગોન) અને અઝેનામોરને લગભગ 1500 સુધી કબજે કર્યા, તે પછીના કેટલાક દાયકાઓમાં તેના પર નિયંત્રણ ગુમાવ્યું. એ જ રીતે, સ્પેને ભૂમધ્ય સમુદ્ર કિનારે મોરોક્કોના ભાગોમાં વસાહતીકરણ કર્યું, અને પશ્ચિમ સહારાએ 1920 ના દાયકામાં રિફ યુદ્ધ જોયું.
આ યુદ્ધ વસાહતી તાકાત સ્પેન અને ઉત્તર મોરોક્કોના રિફ પર્વતમાળાના બર્બર જાતિઓ વચ્ચેનો સશસ્ત્ર સંઘર્ષ હતો. આ રીતે, પોર્ટુગલ અને સ્પેન પર મોરોક્કોની જીતને વસાહતી સમયગાળા દરમિયાન કરવામાં આવેલા શોષણનો બદલો તરીકે લેવામાં આવ્યો. આનંદની વાત એ છે કે આ યુરોપીયન સત્તાઓ તેમના ખોખલા અને શોષણખોર ઈતિહાસ સાથે હવે ફૂટબોલના મેદાનમાં આરબ અને આફ્રિકન દેશ સામે ઝૂકી ગઈ છે.
Note- ઉપર આપેલા મંતવ્યો લેખકના અંગત મંતવ્યો છે. એબીપી ન્યૂઝ ગ્રુપ તેની સાથે સહમત હોય તે જરૂરી નથી. આ લેખ સંબંધિત તમામ દાવાઓ અથવા વાંધાઓ માટે માત્ર લેખક જ જવાબદાર છે.