Integrated Farming Model: આપણા દેશમાં નાના ખેડૂતોની સંખ્યા સૌથી વધુ છે. લગભગ દરેક ગામમાં તમને એવા ખેડૂતો જોવા મળશે જ જેમની પાસે માત્ર એક હેક્ટર, એક એકર કે તો 1 વીઘાથી પણ ઓછી જમીન છે. આ ખેડૂતો પાસે ખેતીમાં રોકાણ કરવા માટે પૂરતા પૈસા હોતા નથી જેના કારણે તેઓ ન તો ખેતીમાંથી યોગ્ય ઉત્પાદન મેળવી શકે છે અને ન તો સારો નફો પણ મેળવી શકતા. આ ખેડૂતો માટે આપણી સરકાર અને કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો સતત નવી નવી યોજનાઓ અને નવી ટેકનીક શોધી રહ્યા છે જેથી ખેતીનો ખર્ચ ઘટાડી શકાય. જ્યારે ખેતીનો ખર્ચ ઓછો થશે ત્યારે ખેડૂતો 1 વીઘા જમીનમાંથી પણ સારી આજીવિકા મેળવી શકશે. કેન્દ્ર સરકારે ઓછી જમીન ધરાવતા ખેડૂતો માટે પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ યોજના માટે 6,865 કરોડ રૂપિયાના બજેટની જાહેરાત કરી છે અને તાજેતરમાં 10,000 નવા ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો બનાવવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.


1 વીઘા જમીનમાં બમ્પર નફો 


જો તમારી પાસે 1 વીઘા જમીન છે તો તમે Integrated Farming Model અપનાવીને ખેતી કરી શકો છો. સરળ શબ્દોમાં સમજીએ તો ખેતીની આ પદ્ધતિમાં  સીઝનલ અનાજ, બરછટ અનાજ, કઠોળ, શાકભાજી, દવાઓ અને કેટલાક ફળોના વૃક્ષો 1 વીઘા જમીનમાં ખેતરની સીમમાં વાવવામાં આવે છે. 


આટલું જ નહીં. જો તમે ઈચ્છો તો તેની સાથે ગાય, ભેંસ કે બકરી પણ રાખી શકો છો. તેવી જ નાનું તળાવ પણ બનાવી શકો છો અને માછલી ઉછેર અને બતક ઉછેર તેમજ મરઘાં ઉછેર કરી શકો છો. કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો પણ ખેડૂતોને આ રીતે ખેતી કરવામાં મદદ કરે છે.


ખેડુતોએ શરૂઆતમાં માત્ર થોડા પૈસાનું રોકાણ કરવું પડશે, જેના માટે તેઓ બેંકો અથવા નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસેથી કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ પર લોન લઈ શકે છે. ત્યાર બાદ સંકલિત ખેતી શરૂ કર્યા પછી થોડા સમય માટે તમને તમારા 1 બીઘ ખેતરનું ઉત્પાદન અને વેચાણ કરીને સારા પૈસા મળશે.


ઉત્પાદન કેવી રીતે મેળવવું?


ઘણા ખેડૂતો વિચારતા હશે કે શું આ બધા કામ એક વીઘા જમીનમાં શક્ય છે ખરું? તો ચાલો તમને જણાવી દઈએ કે, આજે જે આધુનિક કૃષિ ફાર્મ બનાવવામાં આવી રહ્યા છે તેમાં એકીકૃત ખેતી કરવામાં આવે છે. તાજેતરમાં એવી ઘણી હસ્તીઓ છે જેઓ એકસાથે 1 વીઘા કે તેથી વધુ ખેતીની જમીન ખરીદીને ફળો, શાકભાજી, અનાજ, દૂધ, ડેરી, માછલી, માંસનું સારું ઉત્પાદન લઈ રહ્યા છે.


જોકે તમારે પાક ચક્ર અને હવામાનનું ધ્યાન રાખવું પડશે. આ રીતે ખેતી કરવા માટે તમારે તમારા 1 બીઘા ખેતરને જુદા જુદા ભાગોમાં વહેંચવું પડશે. એક ભાગમાં તમે સીઝનેબલ શાકભાજી ઉગાડી શકો છો, જેની માંગ દરેક બજારમાં હોય છે. એક ભાગમાં કઠોળ અને તેલીબિયાંનું ઉત્પાદન કરી શકાય છે.


તો એક ભાગમાં ડાંગર, ઘઉં, મકાઈ અથવા બરછટ અનાજની ખેતી કરી શકાય છે. એક ભાગમાં એક નાનું પ્રાણીનું સ્ટેબલ બનાવવામાં આવશે, જ્યાં એક અથવા બે ગાય, ભેંસ, બકરીઓ રાખી શકાય છે અને માછલી ઉછેર માટે ખેતરની વચ્ચે માછલીનું તળાવ પણ બનાવી શકાય છે, જે તમારા ખેતરમાં ભેજ જાળવી રાખશે. જો તમે ઇચ્છો તો ઇંડા અને માંસના ઉત્પાદન માટે 4 થી 5 મરઘીઓ અથવા બતક ઉછેરી પણ કરી શકો છો. કેટલાક ફળોના વૃક્ષો ખેતરની આજુબાજુની બાઉન્ડ્રી અથવા ખાલી જગ્યા પર પણ ઉગાડી શકાય છે.


કેટલો ખર્ચ થશે?


ઈન્ટિગ્રેટેદ ખેતી એ માત્ર એક વખતનું રોકાણ છે એટલે કે એક વખતનું રોકાણ બાદ તમારે કોઈ પૈસા ખર્ચવા પડશે નહીં, માત્ર આવક જ થશે. જો દેશી બિયારણમાંથી પાક ઉગાડવામાં આવે, તો ઉત્પાદન વેચતા પહેલા તે જ બીજમાંથી થોડાક બીજને આગામી પાક માટે બચાવી શકાય છે. પાકના અવશેષોમાંથી પશુઓ માટે ઘાસચારાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવશે.


ચિકન અને બતકના અનાજ માટે કેટલાક દાણા ખેતરમાંથી પણ કાઢી શકાય છે. માછલીઓને ચિકન અને બતક અથવા ડાંગર-ઘઉં જેવા પાકનો ચારો આપી શકાય છે. દરમિયાન ખેતર માટેનું ખાતર પશુઓના છાણ અથવા કચરામાંથી બનાવવામાં આવશે. આ રીતે ખેતરમાંથી કચરો બહાર આવશે નહીં અને ઉત્પાદનને નુકસાન થશે નહીં.


1 વીઘા જમીન પર પણ સંકલિત ખેતી કરવાનો ફાયદો એ થશે કે તમારે પ્રાણીઓ, માછલીઓ અને મરઘાંના ઉછેર માટે અલગથી કંઈ ખર્ચ કરવાની જરૂર નથી. ખેતરમાંથી નીકળતા અવશેષોથી પશુઓની આજીવિકા થશે. તમે પશુઓમાંથી મેળવેલા દૂધ, ઇંડા અને માંસને વેચીને વધારાના પૈસા કમાઈ શકો છો. ખેતરોમાંથી મેળવેલ શાકભાજી, કઠોળ અને અનાજ બજારમાં વેચી શકાય છે.


આ યોજનાથી થશે મદદ


જો તમારી પાસે પણ ખૂબ ઓછી ખેતીલાયક જમીન (1 બીઘા, 1 એકર અથવા 1 હેક્ટર) હોય તો ચિંતા કરવા જેવી નથી. તમારે માત્ર આધુનિક રીતે ખેતી કરવી પડશે. નાના ખેડૂતોની આર્થિક અને સામાજિક સુરક્ષાની સાથે સરકાર તેમની આવક વધારવા માટે ઘણી યોજનાઓ તૈયાર કરી રહી છે.


એક PM કિસાન યોજના પણ છે જેમાં અરજી કરવા પર સરકાર તમને દર 6,000 રૂપિયા નાણાકીય સહાય તરીકે ટ્રાન્સફર કરે છે. પીએમ કિસાન માનધન યોજના પણ માત્ર નાના ખેડૂતો માટે છે, જેને કિસાન પેન્શન યોજના તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત સરકારે 10,000 નવા ખેડૂત ઉત્પાદન સંગઠનો બનાવવાનો નિર્ણય કર્યો છે, જેનું ધ્યાન નાના ખેડૂતોની આવક વધારવા પર રહેશે.


તમે ખેતી અને ખેતીમાં આર્થિક-સામાજિક મદદ પણ મેળવી શકો છો અને ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો સાથે જોડાઈને તમારી ઉપજની યોગ્ય કિંમત મેળવી શકો છો. આ ઉપરાંત મોટાભાગના રાજ્યોમાં ખેડૂતોના ક્લસ્ટરો પણ બનાવવામાં આવી રહ્યા છે, જેમાં ઘણા નાના ખેડૂતો સાથે મળીને ખેતી કરે છે અને સારી આજીવિકા કમાય છે.


આ યોજનાઓ વિશે અથવા સંકલિત ખેતી વિશે વધુ માહિતી માટે, તમે તમારા નજીકના કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્ર અથવા કૃષિ વિભાગની ઑફિસનો પણ સંપર્ક કરી શકો છો.