Top Agriculture Schemes in India: ભારત એક કૃષિ પ્રધાન દેશ છે જ્યાં મોટાભાગની વસ્તી તેમની આજીવિકા માટે ખેતી પર નિર્ભર છે. ખાસ કરીને ગ્રામીણ ભારતમાં આજે પણ પ્રાથમિક કક્ષાએથી જ ખેતી અને પશુપાલન કરવામાં આવે છે. આ ખેડૂતોનું ઘર ચલાવે છે અને દેશના દરેક નાગરિકનું પેટ ભરે છે. આ જ કારણ છે કે સરકાર પણ સમયાંતરે ખેડૂતો માટે આવી યોજનાઓ લાવતી રહે છે, જેથી ખેતી અને ખેતીને સરળ બનાવી શકાય, ખેતીના ખર્ચનું કોઈ ટેન્શન ન રહે, પાક નિષ્ફળ જાય તેવું ટેન્શન ન રહે, જરૂરિયાત મુજબ ખાતર અને બિયારણની વ્યવસ્થા કરવામાં આવે છે, ખેતરમાં સિંચાઈ માટે પાણી સમયસર આવે છે અને નાના ખેડૂતોને માન-સન્માનરૂપે ખેતી માટે સબસિડી આપવામાં આવે છે. હા, ભારત સરકાર આવી પાંચ યોજનાઓ ચલાવી ચૂકી છે, જેનો મોટા પાયે લાભ ખેડૂતોને મળી રહ્યો છે.
સોઈલ હેલ્થ કાર્ડ સ્કીમ
જે જમીનમાં પાકનું ઉત્પાદન થતું હોય તેના સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખવું પણ ખૂબ જરૂરી છે, કારણ કે 'જમીન પણ આપણી માતા છે'. તો કેન્દ્ર સરકારે સોઇલ હેલ્થ કાર્ડ યોજના વર્ષ 2015માં શરૂ કરી હતી, આજે કરોડો ખેડૂતો આ યોજનાનો લાભ લઇ રહ્યા છે. આ યોજના હેઠળ ખેતરની માટીના નમૂનાને પરીક્ષણ માટે સોઇલ ટેસ્ટ લેબમાં મોકલવામાં આવે છે, ત્યારબાદ લેબ દ્વારા માટીને લગતી તમામ માહિતી સાથેનું કાર્ડ આપવામાં આવે છે, જેને સોઇલ હેલ્થ કાર્ડ કહેવામાં આવે છે. આ કાર્ડમાં જમીનની ખામીઓ, જમીનની જરૂરિયાત સાથે કેટલું ખાતર ઉમેરવું અને કયા પાકનું વાવેતર કરવું જેવી અનેક માહિતી ઉપલબ્ધ છે.
પ્રધાનમંત્રી ફસલ બીમા યોજના
ખેતી એ અનિશ્ચિતતાઓનું ક્ષેત્ર છે, જેમાં પાક અને ખેડૂતોને હવામાનના બદલાતા વલણનો સામનો કરવો પડે છે. ક્યારેક વરસાદ, પૂર, ગરમી, હિમ, કરા અને ભેજને કારણે પાકને નુકસાન થવાની શક્યતા રહે છે, પરંતુ જ્યારે પાકનો વીમો લેવામાં આવે છે ત્યારે આ ચિંતા પણ દૂર થાય છે. ભારત સરકાર ખેડૂતોને રવી, ખરીફ અને જાયેદ ત્રણેય પાક ચક્રમાં પાકનો વીમો ઉતારવાની સુવિધા પૂરી પાડે છે. આ માટે ખેડૂતોને ખૂબ જ ઓછા વ્યાજ દરો (નિયમો અને શરતો લાગુ) પર પાકનું સંપૂર્ણ કવરેજ મળે છે. જોકે કેટલાક રાજ્યોમાં આ યોજના ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ રાજ્ય સરકારની પાક વીમા યોજનાઓ તે રાજ્યોમાં ચલાવવામાં આવી છે.
પ્રધાનમંત્રી કૃષિ સિંચાઈ યોજના
કોઈ પણ ખેતરમાં પાણીના અભાવે પાકને નુકસાન ન થાય અને દુષ્કાળના કારણે ખેડૂતોને નુકસાન વેઠવું ન પડે તેવી માન્યતા સાથે પ્રધાનમંત્રી કૃષિ સિંચાઈ યોજના શરૂ કરવામાં આવી હતી. ' આ યોજના વર્ષ 2015માં 'પાણીથી દરેક ખેતર' ના ધ્યેય સાથે શરૂ કરવામાં આવી હતી, જેમાં ખેડૂતોને વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ, ટપક સિંચાઈ તકનીકો, ફુવારાની સિંચાઈ તકનીકો અને અન્ય જળ બચત તકનીકોનો ઉપયોગ કરવા પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે. આ યોજના હેઠળ ખેડૂતોને સિંચાઈ પર સબસિડી અને સિંચાઈ પર સબસિડી પર સિંચાઈના સાધનો ખરીદવાની સુવિધા પણ આપવામાં આવે છે.
પ્રધાનમંત્રી કિસાન સન્માન નિધિ યોજના
નાના અને સીમાંત ખેડૂતો સમયસર પાકની વાવણીનું કામ કરી શકે છે, તેમને સિંચાઈમાંથી ખાતર, બિયારણ અને ખાતર ખરીદવામાં કોઈ મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડતો નથી. આ ઉદ્દેશ સાથે પ્રધાનમંત્રી કિસાન સન્માન નિધિ યોજના શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ યોજના હેઠળ લાભાર્થી ખેડૂતો (નાના અને સીમાંત ખેડૂતો)ના ખાતામાં 6000 રૂપિયા ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે. આ ગ્રાન્ટ વર્ષમાં ત્રણ વખત, દર 4 મહિને ત્રણ હપ્તામાં બાકી રહે છે. જેથી ખેડૂતો ખેતીના નાના પ્રારંભિક ખર્ચને પહોંચી વળે. જે ખેડૂતોને બેંકમાં ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે તેમના માનમાં ખેડૂતોને મળતા નાણાંની રકમ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ યોજના
ઘણીવાર ઘણા ખેડૂતો પૈસાના અભાવે સમયસર ખેતી કરી શકતા નથી. આ સમસ્યાના ઉકેલ માટે સરકારે કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ બનાવવાની સુવિધા ખેડૂતોને આપી છે. આ યોજના હેઠળ ખેડૂતોને ખૂબ જ ઓછા વ્યાજદરે 5 વર્ષ માટે 3 લાખ રૂપિયાની ટૂંકા ગાળાની લોન આપવામાં આવે છે. જેની મદદથી ખેડૂતો કૃષિ ઓજારો, ખાતર, બિયારણ અને જંતુનાશક દવાઓ વગેરે ખરીદી શકે છે અને સમયસર ખેતી કરી શકે છે. કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ યોજના માત્ર ખેતી માટે છે, પરંતુ તેની સફળતા જોઈને સરકારે પશુ કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ યોજના પણ પશુ ખેડૂતો માટે શરૂ કરી છે.