Aditya L-1:ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ ચંદ્રયાન-3નું ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સફળતાપૂર્વક લેન્ડિંગ કરીને ઈતિહાસ રચ્યો છે. ઉત્સાહી રાષ્ટ્રીય અવકાશ એજન્સીનું મિશન અહીં અટકવાનું નથી. એજન્સી આવતા મહિને આદિત્ય-એલ1 મિશન શરૂ કરવાની તૈયારી કરી રહી છે. આ મિશનનો હેતુ સૂર્યનો અભ્યાસ કરવાનો છે.
ચંદ્રયાન-3ની ઐતિહાસિક સફળતા બાદ હવે દુનિયાની નજર આદિત્ય-એલ1 મિશન પર રહેશે. આદિત્ય-એલ1 શું છે? મિશનના ઉદ્દેશ્યો શું છે? મિશનના ઘટકો શું છે? તે ક્યારે લોન્ચ થશે? સૂર્યનો અભ્યાસ શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે? ચાલો સમજીએ..
પહેલા જાણો આદિત્ય-એલ1 શું છે?
આદિત્ય L1 એ સૂર્યનો અભ્યાસ કરવાનું મિશન છે. આ સાથે ઈસરોએ તેને પ્રથમ અવકાશ-આધારિત ઓબ્ઝર્વેટરી શ્રેણી ભારતીય સૌર મિશન ગણાવ્યું છે. અવકાશયાનને સૂર્ય-પૃથ્વી પ્રણાલીના લેગ્રેંગિયન પોઈન્ટ 1 (L1) ની આસપાસ પ્રભામંડળની ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવાની યોજના છે, જે પૃથ્વીથી આશરે 1.5 મિલિયન કિમી દૂર છે. વાસ્તવમાં, લેગ્રેન્જિયન બિંદુઓ એવા છે કે જ્યાં બે પદાર્થો વચ્ચે કામ કરતા તમામ ગુરુત્વાકર્ષણ બળો એકબીજાને રદ કરે છે. આ કારણે L1 પોઈન્ટનો ઉપયોગ અવકાશયાનના ટેક-ઓફ માટે થઈ શકે છે.
મિશનના ઉદ્દેશ્યો શું છે?
ભારતના મહત્વાકાંક્ષી સૌર મિશન આદિત્ય એલ-1 સૌર કોરોનાનું માળખું (સૂર્યના વાતાવરણનો સૌથી બહારનો ભાગ) અને તેની ગરમીની પ્રક્રિયા, તેનું તાપમાન, સૌર વિસ્ફોટ અને સૌર તોફાનના કારણો અને મૂળ, કોરોના અને કોરોનલ લૂપ પ્લાઝમાની રચના, વેગ અને ઘનતા, કોરોનાના ચુંબકીય ક્ષેત્રનું માપ, કોરોનલ માસ ઇજેક્શનની ઉત્પત્તિ, ઉત્ક્રાંતિ અને હિલચાલ,સૌર પવનો અને અવકાશના હવામાનને અસર કરતા પરિબળોનું અધ્યયન કરશે.
મિશન ક્યારે લોન્ચ થશે?
ચંદ્રયાન-3 મિશનની ભવ્ય સફળતાના કલાકો બાદ બુધવારે ઈસરોના વડા એસ સોમનાથે જાહેરાત કરી હતી કે આદિત્ય એલ-1 મિશન સપ્ટેમ્બરના પ્રથમ સપ્તાહમાં લોન્ચ કરવામાં આવશે. મિશનના પ્રક્ષેપણ અંગે ઈસરોના વડાએ કહ્યું કે બધું જ યોજના પ્રમાણે ચાલી રહ્યું છે અને સંભવતઃ સપ્ટેમ્બરના પ્રથમ સપ્તાહમાં લોન્ચ કરવામાં આવશે.
સૂર્યનો અભ્યાસ શા માટે જરૂરી છે?
સૂર્ય સૌથી નજીકનો તારો છે અને તેથી અન્ય તારાઓ કરતાં તેનો વધુ વિગતવાર અભ્યાસ કરી શકાય છે. ઈસરોના જણાવ્યા મુજબ, સૂર્યનો અભ્યાસ કરીને, આપણે આપણી પોતાની આકાશગંગાના તારાઓ તેમજ અન્ય ઘણી આકાશગંગાના તારાઓ વિશે ઘણું જાણી શકીએ છીએ. સૂર્ય એક ખૂબ જ ગતિશીલ તારો છે જે આપણે જોઈએ છીએ તેના કરતા વધુ ફેલાયેલો છે. તેમાં ઘણી વિસ્ફોટક ઘટનાઓ છે, તેની સાથે તે સૂર્યમંડળમાં મોટી માત્રામાં ઉર્જા પણ છોડે છે.
આ સિવાય, જો કોઈ અવકાશયાત્રી આવી વિસ્ફોટક ઘટનાઓના સીધા સંપર્કમાં આવે છે તો તેને જોખમ થઈ શકે છે. સૂર્ય પર ઘણી થર્મલ અને ચુંબકીય ઘટનાઓ થાય છે જે હિંસક પ્રકૃતિની હોય છે. આમ સૂર્ય એ ઘટનાને સમજવા માટે સારી પ્રાકૃતિક પ્રયોગશાળા પણ પૂરી પાડે છે જેનો પ્રયોગશાળામાં સીધો અભ્યાસ કરી શકાતો નથી.
આ પણ વાંચો