હકીકત તપાસ
નિર્ણય [ભ્રામક]
આ વીડિયો સપ્ટેમ્બર 2018નો છે, જ્યારે RSSના વડા મોહન ભાગવતે નવી દિલ્હીમાં એક કોન્ફરન્સ દરમિયાન ભારતની આઝાદીમાં કોંગ્રેસની ભૂમિકા સ્વીકારી હતી.
દાવો શું છે?
ભારતમાં લોકસભા ચૂંટણી 2024 માટે મતદાનના પાંચમા તબક્કા બાદ, રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ના વડા મોહન ભાગવતની ભારતની આઝાદીમાં કોંગ્રેસની ભૂમિકાની પ્રશંસા કરતી તસવીર સોશિયલ મીડિયા પર શેર કરવામાં આવી રહી છે. આ વીડિયો સાથે એવો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે પાંચમા તબક્કા બાદ ચૂંટણીમાં બદલાતા પવનને અનુભવતા મોહન ભાગવત કોંગ્રેસના યોગદાનને યાદ કરી રહ્યા છે.
વીડિયોમાં મોહન ભાગવતને એમ કહેતા સાંભળવા મળે છે કે, "...આપણા દેશના લોકોમાં રાજકીય બુદ્ધિ ઓછી છે. લોકો ઓછા જાણે છે કે કોની પાસે સત્તા છે, તેનું મહત્વ શું છે. દેશના લોકોમાં રાજકીય જાગૃતિ આવવી જોઈએ અને આથી કોંગ્રેસ આ રૂપમાં સમગ્ર દેશમાં એક મોટું આંદોલન ઊભું થયું, જેની પ્રેરણા આપણા જીવનને પ્રેરિત કરતી રહે છે અને તે પ્રવાહે સામાન્ય માણસને આઝાદીના માર્ગે દોરવાનું કામ કર્યું છે સ્વતંત્રતા."
ટ્વિટર પર વીડિયો પોસ્ટ કરતા ગુજરાત કોંગ્રેસ એસસી સેલના પ્રમુખ હિતેન્દ્ર પીઠડિયાએ લખ્યું, "પાંચમા તબક્કા પછી, આરએસએસના મોહન ભાગવત પણ કોંગ્રેસના યોગદાનને યાદ કરવા લાગ્યા.!! મોદી જઈ રહ્યા છે... ભારતની સરકાર હા કહી રહી છે." પોસ્ટનું આર્કાઇવ કરેલ સંસ્કરણ અહીં જુઓ.
વાયરલ પોસ્ટના સ્ક્રીનશોટ. (સ્રોત: એક્સ, ફેસબુક/સ્ક્રીનશોટ)
આ વિડિયો સૌથી પહેલા કોંગ્રેસના નેતા અને મધ્યપ્રદેશના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી દિગ્વિજય સિંહે 21 મે, 2024ના રોજ શેર કર્યો હતો, જેમાં તેમણે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને અમિત શાહને કોંગ્રેસ વિશે RSSના વડા મોહન ભાગવતના વિચારો સાંભળવા કહ્યું હતું. બાદમાં કેટલાક યુઝર્સે વર્તમાન લોકસભાની પૃષ્ઠભૂમિમાં તેની પોસ્ટ શેર કરવાનું શરૂ કર્યું.
જો કે, વાયરલ વીડિયો સપ્ટેમ્બર 2018નો છે જ્યારે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના વડા મોહન ભાગવતે નવી દિલ્હીમાં વિજ્ઞાન ભવનમાં એક કોન્ફરન્સ દરમિયાન ભારતની આઝાદીમાં કોંગ્રેસની ભૂમિકાનો સ્વીકાર કર્યો હતો.
સત્ય કેવી રીતે શોધ્યું?
વાયરલ વીડિયોમાં 'HT' (હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સ) અને ન્યૂઝ એજન્સી ANIનો લોગો દેખાઈ રહ્યો છે. એક સંકેત લેતા, અમે હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સ યુટ્યુબ ચેનલ પર સર્ચ કર્યું અને જાણવા મળ્યું કે વિડિયો (અહીં આર્કાઇવ) 18 સપ્ટેમ્બર, 2018 ના રોજ અપલોડ કરવામાં આવ્યો હતો. અમે વીડિયોમાં નવી દિલ્હીની નીચે લખેલી આ તારીખ પણ જોઈ શકીએ છીએ.
હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સે વીડિયોની સાથે માહિતી આપી કે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ નવી દિલ્હીમાં ત્રણ દિવસીય વ્યાખ્યાન શ્રેણીનું આયોજન કરી રહ્યું છે. આ કાર્યક્રમમાં બોલતા ભાગવતે કહ્યું કે કોંગ્રેસે આઝાદીની ચળવળમાં મોટી ભૂમિકા ભજવી અને ભારતને ઘણી મહાન હસ્તીઓ આપી.
વીડિયોમાં 18 સેકન્ડના સમયગાળામાં, મોહન ભાગવતને વાયરલ વીડિયોની જેમ જ પુનરાવર્તન કરતા સાંભળી શકાય છે. આરએસએસના વડાએ કહ્યું, "...આપણા દેશના લોકોમાં રાજકીય બુદ્ધિ ઓછી છે. લોકો ઓછા જાણે છે કે કોની પાસે સત્તા છે, તેનું મહત્વ શું છે. દેશના લોકોમાં રાજકીય જાગૃતિ હોવી જોઈએ અને તેથી એક મોટું આંદોલન થવું જોઈએ. સમગ્ર દેશમાં કોંગ્રેસનું સ્વરૂપ લૉન્ચ કરવામાં આવશે." દેશમાં એવા ઘણા મહાપુરુષો હતા જેમની પ્રેરણા આજે પણ આપણા જીવનમાં પ્રેરણા આપે છે અને તે પ્રવાહે સામાન્ય માણસને આઝાદીના માર્ગે દોરવામાં મોટો ફાળો આપ્યો છે. હું તે પ્રવાહનો છું. "
અમને 18 સપ્ટેમ્બર, 2018 ના રોજ ANI ની YouTube ચેનલ પર અપલોડ કરવામાં આવેલ તે જ વિડિયો (અહીં આર્કાઇવ) પણ મળ્યો.
વાસ્તવમાં, RSS એ વિજ્ઞાન ભવન, નવી દિલ્હી ખાતે “ભારતનું ભવિષ્ય: એક RSS પરિપ્રેક્ષ્ય” વિષય પર 3-દિવસીય વ્યાખ્યાન શ્રેણીનું આયોજન કર્યું હતું; 17 સપ્ટેમ્બર, 2018 ના રોજ મોહન ભાગવતે તેનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. મોહન ભાગ
સંપૂર્ણ ભાષણ 18 સપ્ટેમ્બર, 2018 ના વિડિયોમાં સંસાદ ટીવીની યુટ્યુબ ચેનલ પર ઉપલબ્ધ છે (અહીં આર્કાઇવ કરો).
વિડિયોમાં, મોહન ભાગવત 1857ની ક્રાંતિની નિષ્ફળતા અને ત્યાર બાદ દેશમાં ઉભરી આવેલા પ્રતિબિંબ અને મંથનના ચાર પ્રવાહો વિશે વાત કરે છે. તેમાં ગદર ક્રાંતિ અને સુભાષ ચંદ્ર બોઝના સશસ્ત્ર સંઘર્ષ, દેશભરના લોકોમાં રાજકીય ચેતના દ્વારા સ્વતંત્રતા હાંસલ કરવા માટે કોંગ્રેસનો સંઘર્ષ, સામાજિક સુધારણા અને તેના મૂળ સ્તંભો તરફ પાછા જવાની વૃત્તિનો ઉલ્લેખ છે. (વિડીયોમાં આ ભાગ 18:58 અને 23:20 વચ્ચે જોઈ શકાય છે.)
નિર્ણય
અમારી અત્યાર સુધીની તપાસથી એ સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે ભારતની આઝાદીમાં કોંગ્રેસની ભૂમિકા પર RSS વડા મોહન ભાગવતની ટિપ્પણીનો આ વીડિયો 2018નો છે. વર્તમાન લોકસભા ચૂંટણી સાથે આનો કોઈ સંબંધ નથી. તેથી, અમે વાયરલ દાવાને ભ્રામક ગણીએ છીએ.
ડિસ્ક્લેમર: આ અહેવાલ સૌ પ્રથમ logicalfacts.com પર પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો. આ વાર્તા ABP લાઈવ હિન્દીમાં વિશેષ વ્યવસ્થા સાથે પુનઃપ્રકાશિત કરવામાં આવી છે. એબીપી લાઈવ હિન્દીએ હેડલાઈન સિવાય રિપોર્ટમાં કોઈ ફેરફાર કર્યો નથી.