Ayushman Bharat Scheme: ભારતના કોમ્પ્ટ્રોલર અને ઓડિટર જનરલ એટલે કે CAGના એક અહેવાલમાં, આયુષ્માન ભારત-પ્રધાનમંત્રી જન આરોગ્ય યોજના (PMJAY) અંગે ચોંકાવનારા ખુલાસા થયા છે. જેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ યોજનાના લગભગ 7.5 લાખ લાભાર્થીઓ એક જ મોબાઈલ નંબર પર નોંધાયેલા છે. આ મોબાઈલ નંબરના તમામ 10 નંબરનો અંક 9 (9999999999) છે. લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવેલા આયુષ્માન ભારત યોજનાના ઓડિટ પરના પોતાના રિપોર્ટમાં CAGએ આ ચોંકાવનારી માહિતી આપી છે.
ખોટા મોબાઈલ નંબરથી રજીસ્ટ્રેશન કરાવ્યું
ખાસ વાત એ છે કે જે મોબાઈલ નંબર પરથી લગભગ 7.5 લાખ લોકોએ રજીસ્ટ્રેશન કરાવ્યું હતું, તે નંબર પણ ખોટો હતો, એટલે કે તે નંબર માટે કોઈ સિમ કાર્ડ નથી. BIS ડેટાબેઝના વિશ્લેષણમાં આટલી મોટી સંખ્યામાં નકલી નોંધણીઓ બહાર આવી છે. રિપોર્ટમાં આવો જ એક અન્ય મામલો પણ સામે આવ્યો છે, જેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે લગભગ 1 લાખ 39 હજાર 300 લોકો અન્ય નંબર 8888888888 સાથે જોડાયેલા છે, જ્યારે 96,046 અન્ય લોકો 90000000 નંબરથી જોડાયેલા છે. આ સિવાય આવા 20 જેટલા નંબરો પણ સામે આવ્યા છે, જેની સાથે 10,000 થી 50,000 લાભાર્થીઓ જોડાયેલા છે.
ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ અહેવાલ આપે છે કે સીએજીના અહેવાલમાં કુલ 7.87 કરોડ લાભાર્થીઓ નોંધાયા છે, જે 10.74 કરોડ (નવેમ્બર 2022)ના લક્ષ્યાંક પરિવારોના 73% છે. આ પછી સરકારે તેનો વ્યાપ વધારીને 12 કરોડ કરી દીધો હતો.
ફોન નંબર વિના સારવાર મેળવવામાં મુશ્કેલી
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ડેટાબેઝમાં કોઈપણ લાભાર્થી સાથે સંબંધિત રેકોર્ડ શોધવા માટે મોબાઈલ નંબર ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આની મદદથી કોઈ આઈડી કાર્ડ વગર રજીસ્ટ્રેશન ડેસ્ક પર જઈ શકે છે. જો મોબાઈલ નંબર જ ખોટો હોય, તો ઈ-કાર્ડ ખોવાઈ જવાના કિસ્સામાં લાભાર્થીની ઓળખ કરવી મુશ્કેલ બની શકે છે. એટલે કે આ પછી લાભાર્થીને યોજનાનો લાભ મળવો લગભગ અશક્ય બની જશે. હોસ્પિટલો તેમને સુવિધાઓ નકારશે અને લોકોને મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
શું નવી સિસ્ટમ ભૂલ સુધારશે?
CAG એ તેના અહેવાલમાં જણાવ્યું છે કે નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટી (NHA) એ આ ઓડિટ માટે સહમત થતા કહ્યું છે કે BIS 2.0 ની સાથે આ મુદ્દો ઉકેલવામાં આવશે. BIS 2.0 સિસ્ટમને રૂપરેખાંકિત કરવામાં આવી છે જેથી ચોક્કસ સંખ્યા કરતા વધુ પરિવારો એક જ મોબાઇલ નંબર હેઠળ રજીસ્ટર ન થઈ શકે. આ તે પ્રથા બંધ કરશે જેમાં કોઈપણ નંબર દાખલ કરીને નોંધણી કરવામાં આવે છે.
મોબાઈલ નંબર સંબંધિત આ જોગવાઈઓ છે
અહેવાલ મુજબ, લાભાર્થી માર્ગદર્શિકામાં એવી જોગવાઈ છે કે કોઈ વ્યક્તિને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવે ત્યારથી લઈને તેને રજા ન મળે ત્યાં સુધી તેના મોબાઈલ નંબર દ્વારા સંપર્ક કરવો જોઈએ. માર્ગદર્શિકા હેઠળ એવી પણ જોગવાઈ છે કે લાભાર્થીને કાર્ડ બનાવતી વખતે આપેલા નંબર પર મેસેજ મોકલીને તેની યોગ્યતા તપાસવા માટે જાણ કરવામાં આવશે. BIS ડેટાબેઝનું વિશ્લેષણ કર્યા પછી જાણવા મળ્યું કે એક જ નંબર પર હજારો લોકોના નામ નોંધાયેલા છે, જ્યારે મોટા ભાગના નંબરો પોતાની મેળેજ નાંખવામાં આવ્યા છે, એટલે કે તે નંબરો માટે કોઈ સિમ કાર્ડ નથી.