Mahila Kisan Diwas: ‘ખેતી કામ નહીં, ફરજ છે આમના માટે’….. મળો ખેતીકામ કરીને આગવી ઓળખ ઉભી કરનારી મહિલા ખેડૂતોને

આજે, ગ્રામીણ મહિલાઓ માત્ર ચૂલા અને ચોરસ સુધી મર્યાદિત નથી, પરંતુ હવે તેમના પરિવારના ઉછેર માટે ખેતરો અને કોઠારમાં જોડાઈ રહી છે. આજે, મહિલા ખેડૂતો પણ નવીનતાઓ અને તકનીકોનો ઉપયોગ કરી રહી છે, ઘરના ઉંબરાને પાર કરી રહી છે અને સમાજના રૂઢિપ્રયોગોને તોડી રહી છે. આ સફળ મહિલા ખેડૂતોએ ખેતીની સાથે સાથે પશુપાલન, મત્સ્ય ઉછેર, મધમાખી ઉછેર તેમજ ફૂડ પ્રોસેસિંગ ક્ષેત્રે પણ અપાર સફળતા હાંસલ કરી છે. આજે અન્ય મહિલાઓએ પણ અમારી સફળ મહિલા ખેડૂતો દ્વારા પ્રેરિત પ્રગતિની રાહત પર શરૂઆત કરી છે. આજના ઘણા યુવાનો આપણી આ મહિલા ખેડૂતો પાસેથી પ્રેરણા લઈ રહ્યા છે. તેમના યોગદાનને શબ્દોમાં વર્ણવવું મુશ્કેલ છે.

રાજકુમારી દેવી- આજે રાજકુમારી દેવી દેશભરમાં ખેડૂત માસીના નામથી પણ ઓળખાય છે. બિહારના મુઝફ્ફરપુર જિલ્લાના રહેવાસી કિસન ચાચીએ ખેતીમાં નવી ટેક્નોલોજી અને નવીનતાઓને પ્રેરણા આપી છે. આજે દેશભરમાંથી ખેડૂતો પણ તેમની પાસેથી ટકાઉ ખેતીની તાલીમ લેવા આવે છે. કૃષિમાં રાજકુમારી દેવીના સફળ યોગદાનને ધ્યાનમાં રાખીને સરકારે પદ્મશ્રી એવોર્ડ પણ એનાયત કર્યો છે. રાજકુમારી દેવીનું માનવું છે કે સરકારે પણ આગળ વધીને મહિલા ખેડૂતોના હિતમાં કામ કરવું જોઈએ, કારણ કે જો મહિલાઓ સક્ષમ હશે તો ખેતરોની સાથે સાથે કોઠારમાં પણ સમૃદ્ધિ આવશે.

નબનીતા દાસ- આસામમાં જ નબનીતા દાસ ઘણા વર્ષોથી કૃષિ ક્ષેત્રમાં સક્રિય છે, પરંતુ વર્ષ 2018માં તેમનું નામ ચર્ચામાં આવ્યું. પોતાના નામે દેશનો પ્રોગ્રેસિવ ફાર્મર એવોર્ડ મેળવનાર નબનિતા દાસ વ્યવસાયે નર્સ હતી. દર્દીઓની સેવાની સાથે સાથે તેમના મનમાં ખેતીનો કીડો પણ ખીલી રહ્યો હતો. આ પછી નવનિતાએ નર્સિંગ છોડવાનું નક્કી કર્યું અને તેના ખેતરમાં ખેતીની સાથે પશુપાલન અને માછલી ઉછેર કરીને સંકલિત ખેતી પદ્ધતિને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે.

સના મસૂદ- સના મસૂદ, કાશ્મીરના સુંદર દાવેદારોમાં કામ કરતી મહિલા ખેડૂત, આજે કાશ્મીરી સફરજન, તેના સંગ્રહ અને તેના વ્યવસાયને આગળ લઈ જઈ રહી છે. આજે સના મસૂદ સમાજના બંધનો તોડી રહી છે અને અન્ય મહિલાઓ અને ખેડૂતોને ખેતીમાં જોડાવા માટે પ્રેરિત કરી રહી છે. તેણે 'ફાર્મ ટુ યુ' બી નામની કંપની બનાવી છે, જે કાશ્મીરના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રોજગારીનું સર્જન કરી રહી છે.

લલિતા સુરેશ મુકાતી- લલિતા એક નવીન ખેડૂત છે જેણે ખેતીમાં નવીનતાઓ અને નવી તકનીકોનો ઉપયોગ કર્યો હતો. કૃષિ ક્ષેત્રે તેમના સફળ પ્રયાસોને જોતા સરકારે તેમને ઈનોવેટીવ ફાર્મર અને હલધર ઓર્ગેનિક ફાર્મર નેશનલ એવોર્ડથી પણ સન્માનિત કર્યા છે. તમને જણાવી દઈએ કે મધ્યપ્રદેશના બરવાની જિલ્લાના એક નાનકડા ગામ બોરલાઈની રહેવાસી લલિતા સુરેશ મુકાતીએ પણ ખેતીની નવી તકનીકો અને પદ્ધતિઓ શીખવા માટે વિદેશની મુલાકાત લીધી છે.

સવિતા ડકલી - સવિતા ડકલી માત્ર મહિલા ખેડૂતો માટે જ નહીં, પરંતુ દરેક ઘરેલું મહિલા માટે એક ઉદાહરણ બની ગઈ છે. ખેડૂત પરિવારમાં લગ્ન કર્યા પછી, સવિતે પોતે ખેતી શીખી છે, તેમજ અન્ય મહિલાઓને ખેતીની યુક્તિઓ શીખવી છે. સવિતા ડકલે જવાબદારીઓ નિભાવવાની સાથે સાથે તેની પુત્રી પાસેથી અંગ્રેજી શીખી અને 10માની પરીક્ષા આપીને પોતાને શિક્ષિત કરી.

ગુલબારી ગો- જંગલોના સંરક્ષણમાં આદિવાસીઓના યોગદાનથી કોણ અજાણ હશે, પરંતુ આદિવાસી મહિલાઓ પણ હવે સમગ્ર વિશ્વને સજીવ ખેતીનું મહત્વ સમજાવી રહી છે. અમે વાત કરી રહ્યા છીએ આદિવાસી મહિલા ખેડૂત ગુલબારી ગોની. ઝારખંડના પશ્ચિમ સિંહભૂમ જિલ્લાના દૂરના પર્વતીય પ્રદેશના જંગલોમાં રહેતા ગુલબારી ગોએ અત્યાર સુધીમાં હજારો આદિવાસી ખેડૂતોને જૈવિક ખેતી માટે પ્રેરિત કર્યા છે. સફળતા મળવા છતાં, તે પોતાના ઘરે જ ગાયના છાણમાંથી ઓર્ગેનિક ખાતર બનાવે છે અને શાકભાજીની ઓર્ગેનિક ખેતી કર્યા પછી તેને બજારમાં પણ વેચે છે.

સુધા પાંડે- સુધા પાંડેએ પશુપાલન અને ડેરી ફાર્મિંગ દ્વારા વિશ્વભરમાં નામ કમાવ્યું છે. ઉત્તર પ્રદેશના સીતાપુર જિલ્લાના કુંવારાપુર ગામની રહેવાસી સુધા પાંડે 15 વર્ષથી ડેરી ક્ષેત્રમાં સક્રિય છે. તે દૂધ અને ડેરી દ્વારા પોતાને સારો એવો નફો કમાઈ રહી છે અને સાથે જ અન્ય મહિલાઓને પણ આ કામમાં જોડાવા માટે પ્રેરિત કરે છે. દૂધ અને ડેરી ફાર્મિંગ ક્ષેત્રે સુધા પાંડેના મહત્વપૂર્ણ યોગદાનને કારણે ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે ચાર વખત ગોકુલ એવોર્ડ એનાયત કર્યો છે.

ડેઝી દેવી- ડેઝી દેવી આજે મહિલાઓને ઓર્ગેનિક ફાર્મિંગ કરવા માટે પ્રેરિત કરી રહી છે. બિહારના કટિહાર જિલ્લાના માનસાહી બ્લોકના ચિતૌરિયા ગામની ડેઝી દેવીએ આજે ઓર્ગેનિક ખેતી માટે મહિલાઓના બે જૂથ બનાવ્યા છે અને તે જ રીતે મહિલાઓને સજીવ ખેતી શીખવીને આત્મનિર્ભર બનાવી રહી છે.