Tourist destination and Holy Places: પર્યટન સ્થળ અને તીર્થ ક્ષેત્ર વચ્ચે શું તફાવત છે, જાણો શા માટે સમેદ શિખર પર થયો હોબાળો

Sammed Sikharji: જૈન સમાજની માંગ છે કે 'શ્રી સમ્મેદ શિખરને ધાર્મિક સ્થળ તરીકે રહેવા દેવામાં આવે. જો આ ધાર્મિક સ્થળ પ્રવાસન સ્થળ બનશે તો તેની પવિત્રતા ભંગ થઇ જશે

સંમેદ શિખરજી

Sammed Sikharji: જૈન સમાજની માંગ છે કે 'શ્રી સમ્મેદ શિખરને ધાર્મિક સ્થળ તરીકે રહેવા દેવામાં આવે. જો આ ધાર્મિક સ્થળ પ્રવાસન સ્થળ બનશે તો તેની પવિત્રતા ભંગ થઇ જશે.

Holy Place Sammed Sikharji: જૈન ધર્મના યાત્રાધામ સમેદ શિખરજીને ઝારખંડ સરકાર દ્વારા પ્રવાસન સ્થળ તરીકે જાહેર કરવામાં આવતા હોબાળો થયો છે. ઝારખંડ સરકારના આ નિર્ણય સામે દેશભરમાં શાંતિપૂર્ણ વિરોધ પ્રદર્શન થઈ રહ્યા છે. મંગળવાર (3 જાન્યુઆરી) ના રોજ, દિગંબર જૈન સાધુ સુજ્ઞેય સાગર મહારાજના મૃત્યુ પછી આ બાબત વધુ ગરમાયી છે, જેઓ સમેદ શિખરજીની રક્ષા માટે અન્ન અને પાણીનો બલિદાન આપીને ઉપવાસ પર હતા.

જૈન સમાજની માંગ છે કે 'શ્રી સમ્મેદ શિખરને ધાર્મિક સ્થળ તરીકે રહેવા દેવામાં આવે. જો આ ધાર્મિક સ્થળ પ્રવાસન સ્થળ બનશે તો તેની પવિત્રતા ખરડશે. અહીં લોકો માંસ અને દારૂનું સેવન કરશે. જેના કારણે જૈન ધર્મના ઐતિહાસિક યાત્રાધામો પર ખતરો વધશે. જૈન સમુદાયનું એમ પણ કહેવું છે કે તેઓ તેમના તીર્થસ્થાનોનું વ્યાપારીકરણ થવા દેશે નહીં અને આવા નિર્ણયો બિલકુલ સ્વીકાર્ય નથી.

સમેદ શિખરજીને લઈને જૈન ધર્મના લોકોના વિરોધ વચ્ચે હવે આને લઈને રાજકીય હોબાળો પણ શરૂ થઈ ગયો છે. આ સ્થિતિમાં, પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે પ્રવાસન સ્થળ અને તીર્થસ્થાન વચ્ચે શું તફાવત છે? ચાલો જાણીએ શા માટે સમેદ શિખરને લઈને હંગામો થયો?

પ્રવાસન સ્થળો શું છે ?

પ્રવાસન સ્થળોને સામાન્ય રીતે પ્રવાસન સ્થળો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. પ્રવાસન સ્થળ તરીકે, લોકો પાસે હિલ સ્ટેશનો, દરિયાકિનારાથી લઈને ઐતિહાસિક ઇમારતો સુધીની લાંબી યાદી છે. વાસ્તવમાં, લોકો તેમના રોજિંદા જીવનના તણાવને ઘટાડવા માટે આ સ્થળોએ જાય છે અને તેમના પરિવાર સાથે આનંદની થોડી ક્ષણો વિતાવે છે અથવા આ બધું એકલા કરે છે. પ્રવાસન સ્થળો પર લોકો પર કોઈ ખાસ પ્રતિબંધ નથી હોતા. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, ખોરાક અને કપડાંને લગતા કોઈ નિયમો નથી.

પ્રવાસન સ્થળો કેવી રીતે બનાવવામાં આવે છે ?

રાજ્ય સરકારો તેમના રાજ્યના નાગરિકોને રોજગાર અને વ્યવસાયને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રવાસન સ્થળોનું નિર્માણ કરે છે. કોઈ વિસ્તારને પર્યટન સ્થળ તરીકે જાહેર કર્યા પછી, વિકાસ યોજનાઓની મદદથી, સરકારો તે સ્થળને પ્રવાસીઓ લાવવા માટે રોડ, રેલ, હવાઈ માર્ગ જેવી વસ્તુઓ વિકસાવે છે, જેમાં બ્યુટિફિકેશન પણ સામેલ છે. તેનાથી રાજ્ય સરકારની આવકમાં પણ વધારો થાય છે.

તીર્થસ્થાનો શું છે ?

વિવિધ ધર્મો માટેના કેટલાક સ્થળો તેમના પૌરાણિક મહત્વ માટે સમુદાયોમાં આસ્થાના કેન્દ્રો તરીકે ખૂબ જ પવિત્ર સ્થાનો ધરાવે છે. તેને તીર્થસ્થાનો કહેવામાં આવે છે. આ તીર્થસ્થળો પર ભોજન, આચરણ અને પહેરવેશ સંબંધિત કેટલાક નિયમો હોય છે. પ્રવાસન સ્થળો ઉપરાંત યાત્રાળુઓ આધ્યાત્મિક વાતાવરણમાં મનની શાંતિ મેળવવા આવે છે.

સરકારો યાત્રાધામો માટે શું કરે છે ?

વિવિધ ધર્મોના તીર્થસ્થાનોની સુરક્ષાથી લઈને રાજ્ય સરકારો તેમની ધાર્મિક મહત્વ જાળવવાના પ્રયાસો કરે છે. યુપી સરકારે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અયોધ્યા, કાશી અને મથુરાને તીર્થ ક્ષેત્ર જાહેર કર્યા છે. આ વિસ્તારોમાં દારૂ અને માંસના વેચાણ પર પ્રતિબંધ મૂકીને પવિત્રતા અને આસ્થા જાળવી રાખી છે. વિશ્વભરમાં એવા તીર્થસ્થાનો છે જ્યાં તમામ પ્રકારના પ્રતિબંધો લાગુ પડે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઇસ્લામના પવિત્ર યાત્રાધામ મક્કા મદીનામાં બિન-મુસ્લિમોના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ છે.

જૈન સમાજ માટે શા માટે છે સંમેદ શિખરજી મહત્વપૂર્ણ ?

ઝારખંડના ગિરિડીહ જિલ્લામાં આવેલું રાજ્યનો સૌથી ઊંચો પર્વત પારસનાથ ટેકરી સમેદ શિખરજી તરીકે ઓળખાય છે. સમ્મેદ શિખરજી પર જૈન ધર્મના 24માંથી 20 તીર્થંકરોએ તેમના શરીરનો ત્યાગ કરીને નિર્વાણ એટલે કે મોક્ષ મેળવ્યો હતો. આ ટેકરીનું નામ જૈન ધર્મના 23મા તીર્થંકર પારસનાથના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. સમેદ શિખર એ જૈન ધર્મનું સર્વોચ્ચ તીર્થસ્થાન છે. મધુબન નામનું નગર પારસનાથ ટેકરીની તળેટીમાં આવેલું છે.

ઝારખંડ સરકારના નિર્ણય બાદ આક્રોશ 

ઝારખંડની હેમંત સોરેન સરકારે રાજ્યના પ્રવાસન ઉદ્યોગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે 23 જુલાઈ 2022ના રોજ નવી ઝારખંડ પ્રવાસન નીતિ બહાર પાડી. આ અંતર્ગત પારસનાથ ટેકરી (સમ્મેદ શિખર), મધુબન અને ઇતખોરીને પ્રવાસન સ્થળો જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. ઝારખંડ સરકાર પારસનાથ પહાડી વાઈડ લાઈફ સેન્ચુરી અને ઈકો-સેન્સિટિવ ઝોનનો ભાગ બનાવવાના પ્રયાસો કરી રહી છે. આ અંગે જ હોબાળો મચી ગયો છે.