આગામી વર્ષથી સરકાર LPG-કેરોસીન પર મળતી સબસિડી ખત્મ કરી શકે છે, એક સમયે સરકાર પર 1.64 લાખ કરોડ રૂપિયાનો બોજ આવતો

નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વવાળી એનડીએ સરકાર સત્તામાં આવી ત્યારે 2013-14 ના નાણાકીય વર્ષમાં ઈંધણ સબસિડી બિલ 1.47 લાખ કરોડ રૂપિયા હતું.

પ્રતિકાત્મક તસવીર

નવી દિલ્હી: કેન્દ્ર સરકાર આગામી નાણાકીય વર્ષમાં ઇંધણ સબસિડી સમાપ્ત કરી શકે છે. એક વખત કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળની યુપીએ સરકાર વખતે ઈંધણ સબસિડી પાછળ રૂ. 1.64 લાખ કરોડ ખર્ચાયા હતા. નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વવાળી એનડીએ સરકાર દરમિયાન આ ખર્ચ ઘટીને 12,231 કરોડ રૂપિયા થઈ ગયો છે.

ઓઇલ કંપનીઓએ 2012-13 દરમિયાન અત્યાર સુધીમાં સૌથી વધુ અંડર-રિકવરી (પેટ્રોલિયમ પેદાશોના વેચાણ પર નુકસાન) રૂ. 1.64 લાખ કરોડની જાણકારી આપી હતી. આ પછી યુપીએ સરકારે રૂ. 1.03 લાખ કરોડ ચૂકવવા પડ્યા, જ્યારે અપસ્ટ્રીમ ઓઇલ કંપનીઓને રૂ. 60,000 કરોડ ચૂકવવા પડ્યા અને બાકીના 1029 કરોડ ઓએમસી દ્વારા ઉઠાવવામાં આવ્યા.

નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વવાળી એનડીએ સરકાર સત્તામાં આવી ત્યારે 2013-14 ના નાણાકીય વર્ષમાં ઈંધણ સબસિડી બિલ 1.47 લાખ કરોડ રૂપિયા હતું. 19 ઓક્ટોબર 2014 થી ડીઝલના ભાવને નિયંત્રણમુક્ત કરવાનું મોદી સરકારે કરેલું પ્રથમ કામ હતું. 2014-15માં એક ઝટકામાં બળતણ સબસિડી લગભગ અડધાથી ઘટીને 77,073 કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ. રૂ. 77,073 કરોડમાંથી સરકારે 32,067 કરોડ ચૂકવવા પડ્યા હતા, જ્યારે બાકીનો ખર્ચ અપસ્ટ્રીમ તેલ કંપનીઓ અને ઓએમસી દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો.

મનમોહન સિંહ સરકારે વર્ષ 2010માં પેટ્રોલની કિંમત પહેલાથી જ નિયંત્રણમુક્ત કરી દીધી હતી, તેથી નરેન્દ્ર મોદી સરકારે પછીના વર્ષોમાં ઘરેલું રસોઈ ગેસ અને કેરોસીનની સબસિડી વહન કરવી પડી હતી.

ડીઝલના ભાવ નિયંત્રણમુક્ત કર્યા બાદ 2015-16 નાણાંકીય વર્ષ માટે અંડર-રિકવરી અડધાથી વધુ ઘટીને 34,307 કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ. 2016-17 માટે રિકવરી હેઠળ 27,300 કરોડ રૂપિયા, 2017-18 માટે 28,684 કરોડ રૂપિયા, 2018-19 માટે 43,814 કરોડ રૂપિયા, 2019-20 માટે 26,621 કરોડ રૂપિયા હતા.

એલપીજી પર સબસિડીની સ્થિતિ

સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, મે 2020થી દિલ્હી જેવા કેટલાક બજારોમાં એલપીજી ગ્રાહકો માટે સબસિડી શૂન્ય છે. જૂનમાં પૂરા થતા પહેલા ત્રિમાસિક ગાળામાં સરકારે ગ્રાહકોના બેંક ખાતામાં માત્ર 33 કરોડ રૂપિયાની એલપીજી સબસિડી મોકલી હતી. આ સૂચવે છે કે ઈંધણ સબસિડી સિસ્ટમ ટૂંક સમયમાં સમાપ્ત થઈ શકે છે. તેવી જ રીતે, PDS કેરોસીન સબસિડીની રકમ 2019-20માં 1883 કરોડ રૂપિયા હતી, જે 2020-21માં શૂન્ય થઈ ગઈ.

એવું કહી શકાય કે સરકાર ફ્યૂઅલ સબસિડી પ્રથાને દૂર કરવા સક્ષમ છે. પેટ્રોલ, ડીઝલ, રાંધણ ગેસ અને કેરોસીન માટે ગ્રાહકો સૌથી વધુ કિંમત ચૂકવે છે. જો કે, યુપીએ સરકારની સરખામણીએ એનડીએ શાસન હેઠળ ક્રૂડ ઓઇલની કિંમત ઓછી રહી હતી.

યુપીએ શાસન દરમિયાન, ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ 2011-12માં ઓલટાઈમ હાઈ 111 ડોલર પ્રતિ બેરલ હતા. 2012-13 અને 2013-14 દરમિયાન પણ ભાવ 100 ડોલરથી ઉપર રહ્યો હતો. 2014-15માં એનડીએ શાસન દરમિયાન ક્રૂડ ઓઇલ વધીને 84 ડોલર પ્રતિ બેરલ થયું હતું. આ પછી ક્રૂડ ઓઇલના એક બેરલના ભાવ 2015-16માં 46 ડોલર પ્રતિ બેરલ, 2016-17માં 47.5 ડોલર પ્રતિ બેરલ, 2017-18માં 56 ડોલર પ્રતિ બેરલ, 2018-19માં  70 ડોલર પ્રતિ બેરલ, 2019-20 60 ડોલર અને 2016માં 45 ડોલર પર છે.