Explainer: પેટ્રોલ ડીઝલ માત્ર 80 પૈસા મોંઘુ થયું છે, પરંતુ સરકારી ઓઈલ કંપનીઓ 15 રૂપિયા વધુ ભાવ વધારી શકે છે, જાણો શા માટે?

ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં દરેક ડોલરના વધારા માટે સરકારી ઓઈલ કંપનીઓ પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં પ્રતિ લીટર 40 પૈસા સુધીનો વધારો કરે છે.

પ્રતિકાત્મક તસવીર

Petrol Diesel Price Hike: મોદી સરકાર તરફથી લીલી ઝંડી મળ્યા બાદ આખરે 4 નવેમ્બર, 2021 પછી પહેલી સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં ફેરફાર કરવાનો નિર્ણય કર્યો અને 22 માર્ચથી પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં વધારો કર્યો. સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ એક જ વારમાં પેટ્રોલ ડીઝલ 80 પૈસા પ્રતિ લીટર મોંઘુ કરી દીધું છે. પરંતુ આ માત્ર ટ્રેલર છે. હવે એવું માનવામાં આવે છે કે આ સાથે પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ દરરોજ વધશે અને આ પ્રક્રિયા ત્યાં સુધી ચાલુ રહી શકે છે જ્યાં સુધી સરકારી ઓઈલ કંપનીઓને બંને ઈંધણ વેચવાથી થયેલા નુકસાનની ભરપાઈ કરવામાં ન આવે.

પેટ્રોલ ડીઝલ કેટલું મોંઘુ થશે

સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં માત્ર 80 પૈસા પ્રતિ લીટરનો વધારો કર્યો છે. પરંતુ આગામી થોડા દિવસોમાં સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં પ્રતિ લીટર 15 થી 20 રૂપિયાનો વધારો કરવો પડશે, તો જ તેમનું નુકસાન ભરપાઈ થશે. આ વાત એ હકીકત પરથી જાણી શકાય છે કે બલ્ક ડીઝલ ઉપભોક્તાઓ માટે સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ ડીઝલના ભાવમાં 25 રૂપિયા પ્રતિ લીટર સુધીનો વધારો કર્યો છે. બલ્ક ડીઝલ ગ્રાહકોની શ્રેણીમાં રેલ્વે, રાજ્ય સરકારોના રોડવેઝ, મોલ, ફેક્ટરીઓ, હાઉસિંગ સોસાયટીઓ આવે છે. આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં કાચા તેલની કિંમત 118 ડોલર પ્રતિ બેરલની નજીક ટ્રેડ થઈ રહી છે.

હવે અમે તમને જણાવીએ કે મોંઘુ ક્રૂડ ઓઈલ સરકારી ઓઈલ કંપનીઓની તિજોરી પર કેટલી અસર કરી રહ્યું છે. ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં દરેક ડોલરના વધારા માટે સરકારી ઓઈલ કંપનીઓ પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં પ્રતિ લીટર 40 પૈસા સુધીનો વધારો કરે છે. ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં 5 ડોલર સુધીનો વધારો થતાં પેટ્રોલ ડીઝલ 2 રૂપિયા પ્રતિ લીટર મોંઘુ થાય છે. જો આપણે રૂપિયાની સામે ડોલરની નબળાઈને પણ ઉમેરીએ તો આ હિસાબે સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ તેમના નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં ઓછામાં ઓછો 20 રૂપિયા પ્રતિ લીટરનો વધારો કરવો પડશે. 1 ડિસેમ્બર, 2021ના રોજ ન્યૂનતમ $68 પ્રતિ બેરલને સ્પર્શ્યા બાદ, ક્રૂડ ઓઈલ હવે વધીને $118 પ્રતિ બેરલ પર આવી ગયું છે. એટલે કે છેલ્લા લગભગ 112 દિવસમાં ક્રૂડ ઓઈલ 50 ડોલર પ્રતિ બેરલથી વધુ મોંઘુ થઈ ગયું છે.

ICICI સિક્યોરિટીઝે એક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે આંતરરાષ્ટ્રીય તેલની કિંમતો સાથે - જેના પર સ્થાનિક ઇંધણની છૂટક કિંમતો જોડાયેલી છે. બ્રેક-ઇવન લોસને દૂર કરવા માટે સરકારી ઓઇલ કંપનીઓને પ્રતિ લિટર રૂ. 12.1ના જંગી ભાવ વધારાની જરૂર છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઓઈલ કંપનીઓ માટે માર્જિન સામેલ કર્યા બાદ કિંમતોમાં 15.1 રૂપિયાનો વધારો કરવાની જરૂર છે. બીજી તરફ SBIએ પોતાના રિસર્ચ રિપોર્ટમાં કહ્યું હતું કે સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ તેમના નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં 9 થી 14 રૂપિયા પ્રતિ લીટરનો વધારો કરવો પડશે.

એક્સાઇઝ ડ્યુટી ઘટાડવા પર વિચાર મંથન

વાસ્તવમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં આટલો વધારો કરવાથી લોકોમાં સરકાર સામે નારાજગી વધી શકે છે. તેને જોતા સરકાર પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ વધારા સાથે એક્સાઈઝ ડ્યુટી ઘટાડવાનું પણ વિચારી રહી છે જેથી સામાન્ય લોકો પર મોંઘા પેટ્રોલ ડીઝલનો બોજ ઓછો થઈ શકે. SBIના ચીફ ઈકોનોમિક એડવાઈઝર સૌમ્ય કાંતિ ઘોષના જણાવ્યા અનુસાર જો સરકાર પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરની એક્સાઈઝ ડ્યુટી ઘટાડશે તો સરકારને દર મહિને 8000 કરોડ રૂપિયાના ટેક્સ કલેક્શનનું નુકસાન થશે. રિપોર્ટ અનુસાર, જો સરકાર એક્સાઇઝ ડ્યુટીમાં ઘટાડો કરે છે અને પેટ્રોલ અને ડીઝલના વપરાશમાં 8 થી 10 ટકાનો વધારો કરે છે, તો સરકારને 2022-23માં 95,000 કરોડ રૂપિયાથી 1 લાખ કરોડ રૂપિયાની આવકનું નુકસાન થશે. કેન્દ્ર સરકાર પેટ્રોલ પર પ્રતિ લિટર રૂ. 27.90 અને ડીઝલ પર રૂ. 21.80 પ્રતિ લિટર એક્સાઇઝ ડ્યુટી વસૂલે છે.

ચૂંટણીના કારણે ભાવ વધ્યા નથી

ડિસેમ્બર 2021ના છેલ્લા સપ્તાહથી ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં વધારો કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ ગઈ હતી. પરંતુ યુક્રેન પર રશિયાના હુમલા બાદ અચાનક ભાવમાં વધારો થયો અને ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ 14 વર્ષની ટોચે પહોંચી ગયા અને 140 ડોલર પ્રતિ બેરલ સુધી પહોંચી ગયા. એટલે કે, 1 ડિસેમ્બર, 2021 પછી લગભગ બમણો જમ્પ. પરંતુ પાંચ રાજ્યોમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીને કારણે સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ ભાવમાં વધારો કર્યો નથી.