Fact Check: દિલ્હીમાં AQI 85 નોંધાવવાને લઇને ભ્રામક દાવો વાયરલ
દિલ્હીના AQI સંબંધિત એક પોસ્ટ સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં પહેલી વાર દિલ્હીમાં AQI 85 પર પહોંચી ગયો છે
Fact Check: દિલ્હીમાં વાયુ પ્રદૂષણનું સ્તર ઘણીવાર ખરાબ રહે છે. આ દરમિયાન 15 માર્ચ, 2025 ના રોજ દિલ્હીનો AQI 85 ('સંતોષકારક' સ્તર) નોંધાયો હતો. આ પછી, દિલ્હીના AQI સંબંધિત એક પોસ્ટ સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં પહેલી વાર દિલ્હીમાં AQI 85 પર પહોંચી ગયો છે.
વિશ્વાસ ન્યૂઝે આની તપાસ કરી અને શોધી કાઢ્યું કે 2023, 2024 અને 2025 માં જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચના સમયગાળામાં પહેલીવાર આ વર્ષે 15 માર્ચે AQI 85 હતો, જે 'સંતોષકારક' સ્તર (50-100) છે. 2023 માં દિલ્હીનો AQI એક વાર 50 ની નીચે હતો. આ દર્શાવે છે કે દિલ્હીના AQI વિશે ભ્રામક દાવા કરવામાં આવી રહ્યા છે.
વાયરલ પૉસ્ટ
ફેસબુક યૂઝર યુથ સંકલ્પ ન્યૂઝે એક પૉસ્ટર (આર્કાઇવ લિંક) શેર કર્યું છે. તેના પર લખ્યું છે, "દિલ્હીની હવા સ્વચ્છ થઈ ગઈ છે, દિલ્હીની હવાની ગુણવત્તામાં ત્રણ વર્ષમાં પહેલીવાર સુધારો થયો છે." પોસ્ટર સાથે લખ્યું છે,
“AQI 85 પર નોંધવામાં આવ્યું….
દિલ્હી, જો આપણે છેલ્લા ત્રણ વર્ષના AQI પર નજર કરીએ, તો આ ત્રણ વર્ષમાં દિલ્હીમાં પહેલીવાર AQI 85 પર પહોંચ્યો અને દિલ્હીની હવા સ્વચ્છ થઈ અને લોકોએ મુક્તપણે શ્વાસ લીધો... હવાના સ્વચ્છ સ્તરને કારણે દિલ્હીવાસીઓને રાહતનો શ્વાસ મળ્યો અને પ્રદૂષણમાં ઘટાડો અનુભવાયો.
દિલ્હી ભાજપના એક્સ-હેન્ડલ પરથી પણ આવી જ પૉસ્ટ (આર્કાઇવ લિંક) બનાવવામાં આવી છે.
दिल्लीवासियों ने पिछले 3 सालों में पहली बार साफ हवा में सांस ली pic.twitter.com/zO1V3rTH2E
— BJP Delhi (@BJP4Delhi) March 18, 2025
તપાસ
વાયરલ દાવાની ચકાસણી કરવા માટે અમે પહેલા ગૂગલ પર કીવર્ડ્સ સાથે તેના વિશે સર્ચ કર્યું. દૈનિક જાગરણની વેબસાઇટ પર 16 માર્ચે ANIને ટાંકીને પ્રકાશિત થયેલા અહેવાલ મુજબ, 15 માર્ચે દિલ્હીમાં AQI 85 હતો, જે 1 જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચના સમયગાળા દરમિયાન છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં સૌથી ઓછો છે. કમિશન ફોર એર ક્વૉલિટી મેનેજમેન્ટ (CAQM) કહે છે કે આ વર્ષે માર્ચમાં પહેલીવાર દિલ્હીનો AQI 'સંતોષકારક' કેટેગરીમાં આવ્યો છે. આ કેટેગરીમાં AQI 50 થી 100 ની વચ્ચે રહે છે.
આ સમાચાર ANI વેબસાઇટ પર પણ જોઈ શકાય છે. આમાં પણ 1 જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચ સુધીના ત્રણ વર્ષના AQI ની ચર્ચા કરવામાં આવી છે.
આ અંગે 15 માર્ચે CAQM ના એક્સ-હેન્ડલ પરથી એક પૉસ્ટ કરવામાં આવી હતી. તેમાં એ પણ જણાવવામાં આવ્યું હતું કે 2020 પછી પાંચ વર્ષમાં પહેલીવાર દિલ્હીમાં AQI માર્ચ મહિનામાં 'સંતોષકારક' રહ્યો.
Today, Delhi recorded an average AQI of 85, the lowest in the last three years for the period from 01st January to 15th March. Today’s AQI is also the first day of the current year with a ‘Satisfactory’ AQI (AQI 51-100).
— Commission for Air Quality Management (@CAQM_Official) March 15, 2025
Contd. (1/2)
આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે મીડિયા રિપોર્ટ 1 જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચ સુધીના ત્રણ વર્ષના સમયગાળા માટે AQI નો ઉલ્લેખ કરી રહ્યો છે.
15 માર્ચ, 2025 ના રોજ જાહેર કરાયેલી પ્રેસ ઇન્ફોર્મેશન બ્યૂરોની પ્રેસ રિલીઝ અનુસાર, દિલ્હી-એનસીઆરમાં અનુકૂળ પવન, હળવો વરસાદ/ઝરમર વરસાદ અને સારી હવામાન પરિસ્થિતિઓને કારણે દિલ્હીનો AQI નોંધપાત્ર રીતે સુધર્યો છે. 15 માર્ચે દિલ્હીનો AQI 85 નોંધાયો હતો.
ત્યારબાદ અમે 1 જાન્યુઆરીથી 14 માર્ચ દરમિયાન 2023, 2024 અને 2025 નો ડેટા તપાસ્યો. કેન્દ્રીય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડના જણાવ્યા અનુસાર, આ સમયગાળા દરમિયાન ત્રણેય વર્ષમાં કોઈપણ દિવસે હવાની ગુણવત્તા 'સંતોષકારક' સ્તરે નહોતી. આનો અર્થ એ થયો કે ત્રણેય વર્ષોમાં, આ સમયગાળા દરમિયાન AQI 100 થી વધુ રહ્યો છે.
15 માર્ચ, 2023 ના રોજ, દિલ્હીનો AQI 213 ('ખરાબ' કેટેગરી) નોંધાયો હતો અને ૨૦૨૪ માં તે જ દિવસે, AQI 127 ('મધ્યમ' કેટેગરી) નોંધાયો હતો.
31 ડિસેમ્બર, 2024 ના રોજ પીઆઈબી દ્વારા જારી કરાયેલી એક પ્રેસ રિલીઝ અનુસાર, માર્ચ 2023 માટે સરેરાશ AQI 170 હતો અને માર્ચ 2024 માટે સરેરાશ AQI 176 હતો. 2024 માં AQI 200 થી નીચે એટલે કે 209 દિવસ સુધી 'સારા-મધ્યમ' કેટેગરીમાં રહ્યો. કોવિડ વર્ષ 2020 સિવાય, 2024 માં 'સારીથી મધ્યમ' હવા ગુણવત્તાવાળા સૌથી વધુ દિવસો નોંધાયા હતા.
31 ડિસેમ્બર, 2023 ના રોજ જાહેર કરાયેલી પીઆઈબીની પ્રેસ રિલીઝ અનુસાર, સમગ્ર વર્ષ 2023 માં દિલ્હીમાં એક દિવસે AQI સ્તર 50 થી ઓછું ('સારી' કેટેગરી) હતું, જ્યારે 60 દિવસોમાં AQI 'સંતોષકારક' કેટેગરીમાં હતું.
આ સમયગાળા દરમિયાન, દિલ્હીમાં 9 જાન્યુઆરી, 2022 ના રોજ AQI 69 નોંધાયું હતું.
દૈનિક જાગરણના દિલ્હી સંવાદદાતા સંજય, જેમણે આ સમાચાર કવર કર્યા હતા, તેઓ કહે છે કે એર ક્વૉલિટી મેનેજમેન્ટ કમિશને જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચના સમયગાળા દરમિયાન ત્રણ વર્ષમાં AQI 85 સુધી પહોંચવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. ગયા વર્ષે 29 સપ્ટેમ્બર પછી આ પહેલી વાર હતું જ્યારે AQI 100 થી નીચે ગયો.
અમે AQI વિશે ભ્રામક દાવા કરનારા ફેસબુક યૂઝર્સની પ્રૉફાઇલ સ્કેન કરી. યૂઝર્સના 46 ફોલોઅર્સ છે.
નિષ્કર્ષ: એર ક્વૉલિટી મેનેજમેન્ટ કમિશને નોંધ્યું હતું કે 1 જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચના સમયગાળા દરમિયાન ત્રણ વર્ષમાં પહેલી વાર AQI 85 પર પહોંચ્યો હતો. કેટલાક યૂઝર્સ તેને ભ્રામક દાવાઓ સાથે શેર કરી રહ્યા છે.
(Disclaimer: આ સમાચારનું ફેક્ટ ચેક vishvasnewsએ કર્યુ છે, એબીપી અસ્મિતાએ શક્તિ કલેક્ટિવની સાથે ભાગીદારી અંતર્ગત આ ફેક્ટ ચેકમાં કોઇપણ ફેરફાર વિના પુનઃપ્રકાશિત કર્યુ છે)
ટોપ સ્ટોરી
ટ્રેન્ડિંગ સમાચાર
