Raksha Bandhan 2024: રક્ષાબંધન માત્ર ભાઈ બહેનનો તહેવાર નથી, ગ્રંથોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કોણ કોને રાખડી બાંધી શકે છે

Raksha Bandhan 2024: શ્રાવણ પૂર્ણિમાના દિવસે રક્ષાબંધનનો તહેવાર મનાવવામાં આવે છે. આ દિવસે બહેન તેના ભાઈને રાખડી બાંધે છે. પરંતુ ગ્રંથો અનુસાર, પત્ની પણ પતિને રાખડી બાંધી શકે છે.

પ્રતિકાત્મક તસવીર

Source : PTI

Raksha Bandhan 2024: આપણે બધા જાણીએ છીએ કે રક્ષાબંધનના દિવસે બહેન તેના ભાઈના કાંડા પર રક્ષાસૂત્ર બાંધે છે, જેને રાખડી કહેવામાં આવે છે. પરંતુ ગ્રંથોમાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે પત્ની પણ પતિને રાખડી બાંધી શકે છે.

પ્રાચીન ગ્રંથોમાં વિશેષ રૂપે આનું મુખ્ય સૂત્ર મળે છે. સ્કંદ પુરાણ શ્રાવણ માહાત્મ્ય અધ્યાય ક્રમાંક 21, નારદ પુરાણ અને ભવિષ્ય પુરાણ (ઉત્તર પર્વ અધ્યાય ક્રમાંક 137)માં લખ્યું છે કે જ્યારે દેવાસુર સંગ્રામમાં અસુરો પરાજિત થયા ત્યારે તેઓ તેમના ગુરુ શુક્રાચાર્ય પાસે આ હારનું કારણ જાણવા પહોંચ્યા.

ઇન્દ્રાણી શચીએ ઇન્દ્રના કાંડા પર બાંધ્યું હતું રક્ષાસૂત્ર

શુક્રાચાર્યે જણાવ્યું કે ઇન્દ્રાણી શચીએ ઇન્દ્રના કાંડા પર તેમની સુરક્ષા માટે એક રક્ષાસૂત્ર બાંધ્યું હતું. તે જ રક્ષાસૂત્રે તેમને બચાવ્યા. આ કથા કૃષ્ણે યુધિષ્ઠિરને કહી હતી અને તેની વિધિ પણ જણાવી હતી.

રક્ષાબંધનનો તહેવાર દેશભરમાં ખૂબ જ ઉત્સાહ અને જોશ સાથે દર વર્ષે મનાવવામાં આવે છે. આ તહેવારને હંમેશા ભાઈ બહેન વચ્ચેના ગાઢ પ્રેમ અને અતૂટ બંધનની ભાવના સાથે જોડવામાં આવે છે. પરંતુ રક્ષાબંધન પર રાખડી અથવા રક્ષાસૂત્ર બાંધવાથી અન્ય ઘણા તર્કો છુપાયેલા છે. કેટલીક કથાઓમાં દ્રૌપદી દ્વારા કૃષ્ણના કાંડા પર ઘા લાગવા પર કપડાનો ટુકડો બાંધીને તેમની કૃપા મેળવવાની વાત કહેવામાં આવે છે અથવા માતા પાર્વતી દ્વારા ભગવાન વિષ્ણુને રાખડી બાંધવાની વાત કહેવામાં આવે છે.

તો કેટલાક બલિ અને પાતાળ લોકની કથા કહીને તો કોઈ યમુના અને યમરાજની કથા કહીને આની સ્વીકૃતિ મેળવે છે. પરંતુ આ માત્ર દંતકથાઓ છે. કારણ કે આવું કોઈ પ્રાચીન ગ્રંથમાં ઉલ્લેખિત નથી. ન તો વ્યાસજીએ મહાભારતમાં આનું વર્ણન કર્યું છે ન તો વેદ કે પુરાણમાં આની ચર્ચા છે.

શું રક્ષાબંધન માત્ર ભાઈ બહેનનો તહેવાર છે

પહેલાના સમયમાં પુરોહિત એક પોટલીને દોરાથી બાંધીને, કાંડા પર બાંધતા હતા. તે પોટલીમાં ચોખા, પીળી રાઈ, ચંદન વગેરે તાંબાના પત્રમાં બંધાયેલા રહેતા હતા જે મંત્રોના ઉચ્ચારણ પછી બાંધવામાં આવતા હતા (યેન બદ્ધો બલી રાજા દાનવેન્દ્રો મહાબલઃ। તેન ત્વામનુબધ્નામિ રક્ષે મા ચલ મા ચલ।।ભવિષ્ય પુરાણ ઉત્તર પર્વ 137.20). સમય સાથે આ તહેવાર ઘણી રીતે બદલાતો ગયો અને વિશાળ સ્તરે ભાઈ–બહેનનો તહેવાર બની ગયો. જાતિ, ધર્મ વગેરે બધું છોડીને બહેન ભાઈના કાંડા પર રક્ષાસૂત્ર બાંધે છે અને અપેક્ષા રાખે છે કે માત્ર અવિરત સ્નેહ અને લાડ મળે. આ એક પ્રકારે સુરક્ષાનું વચન છે.

કોણ કોને રાખડી બાંધી શકે છે (Who can tie Rakhi to whom)

માતા તેના પુત્રને.

પુત્રી તેના પિતાને.

બહેન ભાઈને.

વિદ્યાર્થી તેના ગુરુને.

બ્રાહ્મણ કોઈ ક્ષત્રિય, વૈશ્ય કે શૂદ્રને.

પૌત્ર પૌત્રી તેમના દાદા દાદીને.

મિત્ર તેના મિત્રને.

પત્ની તેના પતિને.

સૈનિકોને (આ સૌથી નેક કામ છે કારણ કે સેનાને આ રક્ષાસૂત્રની જરૂર હોય છે.)

રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (મુંબઈ) એકબીજાને પોતાને રક્ષાસૂત્ર બાંધે છે રક્ષા માટે.

પાલીવાલ બ્રાહ્મણ કેમ નથી મનાવતા રક્ષાબંધનનો તહેવાર (Why Paliwal not celebrate Rakshabandhan)

ભવિષ્ય પુરાણમાં રક્ષાબંધન એટલે કે શ્રાવણ પૂર્ણિમાના દિવસે પિતૃઓને તર્પણ આપવું પણ સારું માનવામાં આવે છે (ભવિષ્ય પુરાણ, ઉત્તર પર્વ 137), તો માત્ર ભાઈ બહેન જ નહીં પરંતુ રાખડી બાંધવું એ વ્યાપક કામ છે. બારમી સદીના બ્રાહ્મણ (પાલીવાલ)એ ક્ષત્રિયોને રાખડી બાંધી હતી આનું ઉદાહરણ છે 1273માં પાલીવાલ બ્રાહ્મણોએ ક્ષત્રિય રાજા રાવ રાઠોડની સુરક્ષા માટે રાખડી બાંધી હતી. રાજા વીરતાથી લડ્યા પરંતુ આખું ગામ મારી નાખવામાં આવ્યું હતું. આથી આજે પણ પાલીવાલ બ્રાહ્મણ રાખડી નથી બાંધતા.

આ પણ વાંચોઃ Raksha Bandhan 2024: રક્ષાબંધન પર બહેનો સવારના સમયે ભાઈના હાથ પર રાખડી નહીં બાંધી શકે, જાણો કેમ?