Fake check: દિલ્લીમાં પહેલીવાર આટલી સ્વચ્છ થઇ હવા. જાણો આ દાવાની શું છે હકીકત ?

Fake check: છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં ઘણી વખત દિલ્હીની હવા સંતોષજનક સ્તર (51-100 AQI) ની અંદર રહી છે.

દિલ્લી હવાની સ્વસ્છ હોવાનો દાવો ખોટો

Source : the quint

Fake check:સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર એક પોસ્ટ વ્યાપકપણે શેર કરવામાં આવી રહી છે, જેમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે, છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં દિલ્હીની હવા પહેલીવાર આટલી સ્વચ્છ બની છે. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે આ સમયગાળા દરમિયાન એર ક્વોલિટી ઈન્ડેક્સ (AQI) 85ની આસપાસ રહ્યો હતો.

કોણે કર્યો દાવો: દિલ્લીના સત્તાવાર એક્સ (પહેલા ટ્વીટર) અકાઉન્ટે આ દાવાને શેર કરતા લખ્યું" દિલ્લીવાસિયોએ છેલ્લા 3 વર્ષોમાં પહેલી વખત સ્વચ્છ હવામાં શ્વાસ લીધો

-પોસ્ટનું આર્કાઇવ અહીં જુઓ

,સોર્સ - સ્ક્રિનસોર્સ એક્સ

આ પોસ્ટને પ્લેટફોર્મ પર 7 લાખથી વધુ વ્યૂઝ મળ્યા છે. અન્ય સમાન દાવાઓના આર્કાઇવ્સ અહીં, અહીં અને અહીં જોઈ શકાય છે.

શું આ દાવો સાચો છે? : એ વાત સાચી છે કે 15 માર્ચ, 2025ના રોજ દિલ્હીમાં AQI 85 નોંધાયો હતો, પરંતુ છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં ઘણી વખત AQI સ્તર 100 (સંતોષકારક મર્યાદા)થી નીચે નોંધવામાં આવ્યું છે. તેથી આ દાવો ભ્રામક છે.

15 માર્ચ, 2025 નો AQI: Google પર કીવર્ડ સર્ચ પર, અમને 15 માર્ચે પ્રકાશિત ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ દ્વારા એક સમાચાર અહેવાલ મળ્યો.

અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે દિલ્હીમાં 1 જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચની વચ્ચે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં તેની સૌથી સ્વચ્છ હવા રેકોર્ડ કરવામાં આવી હતી, જ્યારે AQI 85 નોંધાયો હતો. આ વર્ષે આ પ્રથમ વખત હતો જ્યારે AQI 'સંતોષકારક' શ્રેણી (51-100 AQI) ની અંદર રહ્યો હતો.

રિપોર્ટમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે, 29 સપ્ટેમ્બર 2024ના રોજ દિલ્હીમાં વધુ સારો AQI (76) નોંધવામાં આવ્યો હતો.

પ્રેસ ઇન્ફર્મેશન બ્યુરો (PIB) ની પ્રેસ રીલીઝ મુજબ, "સાનુકૂળ પવન, હળવો વરસાદ/ઝરમર વરસાદ અને દિલ્હી-NCR પર હવામાનની સ્થિતિમાં સુધારાને કારણે" દિલ્હીનો AQI સુધર્યો.

-આ અખબારી યાદી 15 માર્ચ 2015ના રોજ જાહેર  કરવામાં આવી હતી

કમિશન ફોર એર ક્વોલિટી મેનેજમેન્ટ (CAQM) ના સત્તાવાર X એકાઉન્ટ પર એવું પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે 1 જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચની વચ્ચે સરેરાશ AQI 85 છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં સૌથી નીચો હતો.

 

Today, Delhi recorded an average AQI of 85, the lowest in the last three years for the period from 01st January to 15th March. Today’s AQI is also the first day of the current year with a ‘Satisfactory’ AQI (AQI 51-100).
Contd. (1/2)

— Commission for Air Quality Management (@CAQM_Official) March 15, 2025

-દિલ્હીમાં AQI સ્ટેટસની સરખામણી કરતો રિપોર્ટ: અમને 14 માર્ચે સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ (CPCB) દ્વારા પ્રકાશિત એક રિપોર્ટ મળ્યો, જેમાં 2016-2025 દરમિયાન 1 જાન્યુઆરીથી 14 માર્ચ વચ્ચે દિલ્હીના AQI સ્ટેટસની સરખામણી કરવામાં આવી હતી.

અહીં જોઈ શકાય છે કે આ સમયગાળા દરમિયાન દિલ્હીમાં એક પણ સારો (0-50) અથવા સંતોષકારક (51-100) AQI દિવસ રહ્યો નથી.

-AQI 100 કરતા ઓછો હોવાનો પ્રથમ કેસ? : આને ચકાસવા માટે, અમે ધ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસના સમાચાર અહેવાલમાંથી માહિતીનો ઉપયોગ કર્યો અને CPCBની સત્તાવાર વેબસાઇટ તપાસી.

AQI 76 (સંતોષકારક) 29 સપ્ટેમ્બર 2024 ના રોજ દિલ્હીમાં નોંધવામાં આવ્યું હતું, જે સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે વાયરલ દાવો ભ્રામક છે.

બેવકૂફની ટીમે તપાસ કરી અને જાણવા મળ્યું કે, દિલ્હીમાં 4, 5, 6 અને 7 જુલાઈ 2024 જેવા ઘણા દિવસોએ 100 થી નીચે AQI રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યો હતો.

NDTVના રિપોર્ટ અનુસાર, જુલાઈ 2024ના પહેલા સપ્તાહમાં દિલ્હીમાં AQI 'સંતોષકારક' શ્રેણીમાં હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન, 7 જુલાઈ, 2024ના રોજ સૌથી ઓછો AQI 56 નોંધાયો હતો.

રિપોર્ટમાં વધુમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે હવામાન સંબંધી કારણોસર AQIમાં સુધારો જોવા મળ્યો હતો.

(સ્ક્રીનશોટ જોવા માટે જમણી બાજુ સ્વાઇપ કરો)

-

માર્ચમાં દિલ્હીમાં સરેરાશ AQI: 2024 PIB ની અખબારી યાદી અનુસાર, CAQM એ દિલ્હીમાં હવાની ગુણવત્તા સુધારવા માટે ઘણા પગલાં લીધાં છે.

આ કારણે 2024માં 209 દિવસ સુધી દિલ્હીમાં AQI 200થી નીચે રહ્યો.

તેમાં એક ટેબલ પણ હતું, જેમાં દિલ્હીમાં છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં માર્ચમાં સરેરાશ AQI મહિના પ્રમાણે દર્શાવવામાં આવ્યું હતું.

સરેરાશ હવાની ગુણવત્તા 2023માં 170 અને 2024માં 176 હતી.

-

-આ રિલીઝ 31 ડિસેમ્બર 2024ના રોજ શેર કરવામાં આવી હતી.

આ દાવો કેમ ભ્રામક છે?: જો કે એ વાત સાચી છે કે દિલ્હીમાં 1 જાન્યુઆરીથી 15 માર્ચની વચ્ચે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં પહેલીવાર સૌથી સ્વચ્છ હવા જોવા મળી હતી, પરંતુ વાયરલ દાવામાં ચોક્કસ સમયમર્યાદાનો અભાવ તેને ભ્રામક બનાવે છે.

નિષ્કર્ષ: આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે દિલ્હીમાં સ્વચ્છ હવા વિશે કરવામાં આવતા દાવાઓ ભ્રામક છે.

-
(ડિસ્ક્લેમર: આ સમાચારનું ધ ક્વિન્ટ એ કર્યુ છે, એબીપી અસ્મિતાએ શક્તિ કલેક્ટિવની સાથે ભાગીદારી અંતર્ગત આ ફેક્ટ ચેક્ટમાં કોઇપણ ફેરફાર વિના પુનઃપ્રકાશિત કર્યુ છે)