Swami Swaroopanand Saraswati : આઝાદી માટે 19 વર્ષની વયે જેલમાં ગયા, જાણો કેવી રીતે ક્રાંતિકારીથી શંકરાચાર્ય બન્યાં સ્વરૂપાનંદ?

Swami Swaroopanand Saraswati Death: સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતીનો જન્મ મધ્ય પ્રદેશના સિવની જિલ્લાના જબલપુર પાસેના દિઘોરી ગામમાં થયો હતો. તેમના માતા-પિતાએ તેમનું નામ પોથીરામ ઉપાધ્યાય રાખ્યું હતું.

સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતી

Source : PTI

Swami Swaroopanand Saraswati passes away: દ્વારકા પીઠના શંકરાચાર્ય સ્વામી સ્વરૂપાનંદનું આજે નિધન થયું છે. સ્વામી સ્વરૂપાનંદની ઉંમર 99 વર્ષની હતી. તેમણે મધ્યપ્રદેશના નરસિંહપુરમાં અંતિમ શ્વાસ લીધા. સ્વામી સ્વરૂપાનંદ નાની ઉંમરે ઘર છોડીને કાશી આવ્યા અને અહીં વેદનું શિક્ષણ મેળવ્યું. તેઓ દેશની આઝાદી માટે લડ્યા અને જેલ પણ ગયા.

9 વર્ષની વયે ઘર છોડ્યું

સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતીનો જન્મ મધ્ય પ્રદેશના સિવની જિલ્લાના જબલપુર પાસેના દિઘોરી ગામમાં થયો હતો. તેમના માતા-પિતાએ તેમનું નામ પોથીરામ ઉપાધ્યાય રાખ્યું હતું. નવ વર્ષની ઉંમરે સ્વામી સ્વરૂપાનંદે ઘર છોડ્યું અને તેમની આધ્યાત્મિક યાત્રા શરૂ કરી. દેશના તમામ હિંદુ તીર્થસ્થળોની મુલાકાત લીધા બાદ તેઓ કાશી (વારાણસી) પહોંચ્યા. અહીં તેમણે બ્રહ્માલિન શ્રી સ્વામી કરપત્રી મહારાજ પાસેથી વેદ-વેદાંગ, શાસ્ત્રો અને ધર્મનું શિક્ષણ મેળવ્યું હતું.

સ્વતંત્રતા માટે પણ લડ્યા અને જેલમાં ગયા

1942ની વાત છે. સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતીની ઉંમર માત્ર 19 વર્ષની હતી. તે સમયે સમગ્ર દેશમાં અંગ્રેજો સામે આઝાદીની ચળવળ ચાલી રહી હતી. તેમાં સ્વામી સ્વરૂપાનંદે પણ ભાગ લીધો હતો. તેમણે આઝાદી માટે અંગ્રેજો સામે ઝુંબેશ ચલાવી હતી. પછી સ્વામી સ્વરૂપાનંદ ક્રાંતિકારી સાધુ તરીકે પ્રખ્યાત થયા. અંગ્રેજો સામે ઝુંબેશ ચલાવવા માટે તેમને પહેલા નવ મહિના વારાણસીની જેલમાં અને પછી છ મહિના મધ્યપ્રદેશની જેલમાં વિતાવવા પડ્યા હતા. આ સમય દરમિયાન તેઓ કરપતિ મહારાજના રાજકીય પક્ષ રામ રાજ્ય પરિષદના અધ્યક્ષ પણ હતા.

1950માં દંડી સ્વામી બન્યા પછી મળી શંકરાચાર્યની પદવી

1950માં સ્વામી સ્વરૂપાનંદને દંડી સ્વામી બનાવવામાં આવ્યા હતા. શાસ્ત્રો અનુસાર સંન્યાસી જ બ્રાહ્મણ બની શકે છે. શિક્ષા કરનાર સન્યાસીને સાંસારિક જીવનથી દૂર રહેવું પડે છે. તે સમય દરમિયાન, તેમણે જ્યોતિષપીઠના બ્રહ્મલિન શંકરાચાર્ય સ્વામી બ્રહ્માનંદ સરસ્વતી પાસેથી તપસ્યા-સંન્યાસની દીક્ષા લીધી. ત્યારથી તેમની ઓળખ સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતી તરીકે થઈ. સ્વામી સ્વરૂપાનંદને 1981માં શંકરાચાર્યનું બિરુદ મળ્યું હતું.

ગાંધી પરિવારની નજીક

સ્વામી સ્વરૂપાનંદ નેહરુ-ગાંધી પરિવારના ખૂબ નજીકના માનવામાં આવતા હતા. ઈન્દિરા ગાંધી, રાજીવ ગાંધી, સોનિયા ગાંધીથી લઈને રાહુલ ગાંધી અને પ્રિયંકા ગાંધીએ સ્વામી સ્વરૂપાનંદના આશીર્વાદ લીધા છે. ગાંધી પરિવાર ઘણીવાર સ્વામી સ્વરૂપાનંદના દર્શન માટે મધ્યપ્રદેશ જતો હતો.

શંકરાચાર્યના પદને લઈને પણ વિવાદ

આદિ શંકરાચાર્ય દ્વારા સ્થાપિત ચાર પીઠમાંથી એક, ઉત્તરાખંડમાં જોશીમઠની જ્યોતિષપીઠના શંકરાચાર્યની પદવીને લઈને વિવાદ દેશની આઝાદીના સમયથી શરૂ થઈ ગયો હતો. 1960થી આ મામલો અલગ-અલગ કોર્ટમાં ચાલ્યો. 1989માં સ્વામી વાસુદેવાનંદ સરસ્વતીએ ગાદી સંભાળી તે પછી દ્વારકા પીઠના શંકરાચાર્ય સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતીએ અલ્હાબાદ કોર્ટમાં તેમની સામે કેસ દાખલ કર્યો અને તેમને હટાવવાની માંગણી કરી. હાઈકોર્ટ અને સુપ્રીમ કોર્ટના હસ્તક્ષેપ બાદ આ કેસની સુનાવણી લગભગ ત્રણ વર્ષ પહેલા અલ્હાબાદની ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટમાં રોજના ધોરણે શરૂ થઈ હતી.

નીચલી કોર્ટમાં બંને પક્ષો તરફથી લગભગ અઢીસો સાક્ષીઓ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. 5 મે, 2015 ના રોજ, અલ્હાબાદની જિલ્લા અદાલતે જ્યોતિષપીઠના શંકરાચાર્યની પદવી અંગે લગભગ 27 વર્ષ સુધી ચાલેલા ટ્રાયલમાં સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતીની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો. અને 1989 થી, આ પીઠના શંકરાચાર્ય તરીકે કાર્યરત સ્વામી વાસુદેવાનંદ સરસ્વતીનું બિરુદ ગેરકાયદેસર હતું અને તેમના કાર્ય પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.

અલ્હાબાદ ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટના સિવિલ જજ સિનિયર ડિવિઝન ગોપાલ ઉપાધ્યાયની કોર્ટે તેના 308 પાનાના ચુકાદામાં સ્વામી વાસુદેવાનંદ સરસ્વતીની વસિયતને નકલી જાહેર કરી હતી. સ્વામી વાસુદેવાનંદ સરસ્વતીએ નીચલી કોર્ટના આ નિર્ણય સામે હાઈકોર્ટમાં અપીલ દાખલ કરી હતી. દરમિયાન શંકરાચાર્ય સ્વામી સ્વરૂપાનંદ સરસ્વતીએ પણ હાઈકોર્ટમાં અરજી કરી હતી અને મામલાના વહેલા નિકાલ માટે અપીલ કરી હતી. 2017માં કોર્ટે બંનેને શંકરાચાર્ય તરીકે સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. અત્યાર સુધી આ મામલો સતત વિવાદોમાં રહ્યો છે.