Explainer: જાણો કેવી રીતે મોદી સરકારના 8 વર્ષના કાર્યકાળમાં ડીઝલ 75% તો પેટ્રોલ 45% મોંઘું થયું

બંને પેટ્રોલિયમ પેદાશોના ભાવમાં થયેલા ભારે વધારાને કારણે સામાન્ય લોકો દરરોજ મોંઘવારીનો સામનો કરી રહ્યા છે.

પ્રતિકાત્મક તસવીર

Petrol Diesel Price Hike: હાલમાં પેટ્રોલ ડીઝલના ભાવમાં આગ લાગી છે. દેશના ઘણા શહેરોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલ 100 રૂપિયા પ્રતિ લીટરથી વધુના ભાવે ઉપલબ્ધ છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે મોદી સરકાર 2014માં સત્તામાં આવી ત્યારથી છેલ્લા 8 વર્ષમાં પેટ્રોલ 45 ટકા અને ડીઝલ 75 ટકા મોંઘું થઈ ગયું છે. જ્યારે 2014ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા ભાજપ તરફથી વડાપ્રધાન પદ માટે પ્રચાર કરતી વખતે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તત્કાલીન યુપીએ સરકારને ઘેરવામાં કોઈ કસર છોડી ન હતી. લોકોને ખાતરી આપવામાં આવી હતી કે તેમની સરકાર આવશે તો તેમને મોંઘવારીમાંથી મુક્તિ મળશે. પરંતુ છેલ્લા 8 વર્ષથી દેશની જનતા વાયદો પૂરો કરવાનો રસ્તો શોધી રહી છે.

8 વર્ષમાં પેટ્રોલ ડીઝલ આટલું મોંઘું થયું

બંને પેટ્રોલિયમ પેદાશોના ભાવમાં થયેલા ભારે વધારાને કારણે સામાન્ય લોકો દરરોજ મોંઘવારીનો સામનો કરી રહ્યા છે. આ વધારાને કારણે વિપક્ષની ટીકા અને સામાન્ય માણસમાં ગુસ્સો હોવા છતાં સરકારી ઓઈલ કંપનીઓ દ્વારા પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં દરરોજ વધારો કરવામાં આવી રહ્યો છે. 2014માં જ્યારે મોદી સરકાર સત્તામાં આવી ત્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ક્રૂડ ઓઈલ કિંમત 110 ડોલર પ્રતિ બેરલ હતી. ત્યારે પેટ્રોલ 72 રૂપિયા પ્રતિ લીટર અને ડીઝલ 55.48 રૂપિયા પ્રતિ લીટરના ભાવે મળતું હતું. પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં 16 રૂપિયાથી વધુનો તફાવત હતો. પરંતુ હવે રાજધાની દિલ્હીમાં પેટ્રોલ 105.41 રૂપિયા પ્રતિ લીટર અને ડીઝલ 96.67 રૂપિયા પ્રતિ લીટરના ભાવે ઉપલબ્ધ છે. આ આંકડાઓ પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે છેલ્લા 8 વર્ષમાં પેટ્રોલ 45 ટકા અને ડીઝલ 75 ટકા મોંઘું થયું છે.

2010માં પેટ્રોલની કિંમત બજારને સોંપવામાં આવી હતી.

સવાલ એ ઊભો થાય છે કે મોદી સરકાર સામાન્ય લોકોને સસ્તા તેલનો લાભ આપવાના પોતાના વાયદાથી કેમ પાછી ફરી? જૂન 2010માં કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળની યુપીએ સરકારે પેટ્રોલના ભાવને અંકુશમુક્ત કરવાનો એટલે કે તેને બજારને સોંપવાનો નિર્ણય લીધો હતો. ત્યારથી સરકારી તેલ કંપનીઓ પેટ્રોલના ભાવ નક્કી કરતી હતી. પરંતુ ડીઝલના ભાવ પર સરકારનું નિયંત્રણ ચાલુ રહ્યું. ડીઝલ બજાર કિંમત કરતા ઓછા ભાવે વેચાઈ રહ્યું હતું. જેના કારણે ઓઈલ કંપનીઓને તકલીફ પડી રહી છે.

ડિરેગ્યુલેશન પછી કોઈ ફાયદો નથી

પરંતુ ઓક્ટોબર 2014માં મોદી સરકારે ડીઝલના ભાવને પણ નિયંત્રણમુક્ત કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. ડીઝલની કિંમતો નક્કી કરવાનો અધિકાર પણ સરકારી ઓઈલ કંપનીઓને સોંપવામાં આવ્યો હતો. ત્યારે આ નિર્ણયની જાહેરાત કરતી વખતે તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ કહ્યું હતું કે પેટ્રોલની જેમ ડીઝલના ભાવ પણ બજાર આધારિત થઈ ગયા છે. જો આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત વધે છે તો ગ્રાહકે વધુ કિંમત ચૂકવવી પડશે અને જો ભાવ ઘટશે તો ગ્રાહકને સસ્તા તેલનો લાભ મળશે. પરંતુ મોટો પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં જ્યારે પણ ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત ઘટી છે ત્યારે તેનો ફાયદો ગ્રાહકોને મળ્યો છે કે કેમ? જવાબ છે ના.

ક્રૂડ ઓઈલ સસ્તું છે, પણ ઉપભોક્તાને ફાયદો નથી

નવેમ્બર 2014 થી જાન્યુઆરી 2016 વચ્ચે જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં ઘટાડો થયો ત્યારે મોદી સરકારે પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરની એક્સાઈઝ ડ્યુટી નવ વખત વધારી. પેટ્રોલ પર એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં 11.77 રૂપિયા અને ડીઝલ પર 13.47 રૂપિયા પ્રતિ લીટરનો વધારો કરવામાં આવ્યો છે. તે જ સમયે, કોવિડ સમયગાળામાં માંગના અભાવને કારણે, કાચા તેલના ભાવમાં ઘટાડો થયો, તેથી માર્ચ 2020 થી અત્યાર સુધી, કેન્દ્ર સરકારે પેટ્રોલ પર 13 રૂપિયા અને ડીઝલ પર 16 રૂપિયાનો ટેક્સ અને આબકારી જકાત અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સેસ ના નામે ટેક્સમાં વધારો કર્યો. 4 નવેમ્બર 2021 પહેલા મોદી સરકાર પેટ્રોલ પર 32.90 રૂપિયા પ્રતિ લિટર અને ડીઝલ પર 31.80 રૂપિયા પ્રતિ લિટર એક્સાઇઝ ડ્યૂટી વસૂલતી હતી. પરંતુ પાંચ રાજ્યોમાં ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને સરકારે પેટ્રોલ પરની એક્સાઈઝ ડ્યૂટીમાં 5 રૂપિયા અને ડીઝલ પર 10 રૂપિયાનો ઘટાડો કર્યો છે. જાન્યુઆરી 2022 થી, જ્યારે રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને કારણે ક્રૂડ ઓઇલના ભાવમાં વધારો થયો, ત્યારે ક્રૂડ ઓઇલ બેરલ દીઠ $ 130 થી ઉપર પહોંચી ગયું. જે બાદ સરકારી ઓઈલ કંપનીઓએ પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં પ્રતિ લીટર 10 રૂપિયાનો વધારો કર્યો છે. એટલે કે સરકારે દિવાળી પર આપવામાં આવેલી રાહત પાછી લઈ લીધી, પરંતુ સરકારે પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરની એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાં ઘટાડો કર્યો નથી.

પેટ્રોલ ડીઝલથી સરકારની આવક વધી

2014માં જ્યારે મોદી સરકાર સત્તામાં આવી ત્યારે તેણે પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો પર 99,068 કરોડ રૂપિયાની એક્સાઇઝ ડ્યુટી વસૂલ કરી હતી. 2015-16માં રૂ. 1,78,477 કરોડ, 2016-17માં રૂ. 2.42,691 કરોડ, 2017-18માં રૂ. 2.29,716 લાખ કરોડ, 2018-19માં રૂ. 2,14,369, રૂ. 2,23,057 લાખ કરોડ અને 2020-21માં રૂ. 3.72 લાખ કરોડની આબકારી જકાત એકત્રિત કરી.