Demonetisation: 8 નવેમ્બરે રાત્રે 8 વાગ્યે 2016માં લાગુ કરાઈ હતી નોટબંધી, જાણો શું થયો બદલાવ
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 8 નવેમ્બર 2016ના રોજ રાત્રે 8 વાગ્યે જાહેરાત કરી હતી કે દેશમાં મધ્યરાત્રિ એટલે કે 12 વાગ્યાથી 500 અને 1000 રૂપિયાની વર્તમાન નોટો ચલણમાંથી હટાવી દેવામાં આવી રહી છે.
Demonetisation : પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 8 નવેમ્બર 2016ના રોજ રાત્રે 8 વાગ્યે જાહેરાત કરી હતી કે દેશમાં મધ્યરાત્રિ એટલે કે 12 વાગ્યાથી 500 અને 1000 રૂપિયાની વર્તમાન નોટો ચલણમાંથી હટાવી દેવામાં આવી રહી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે તે નોટો બંધ કરવામાં આવી રહી છે અને હવે તે જૂની નોટો લીગલ ટેન્ડર નહીં રહે. દેશ-વિદેશમાં લાંબા સમયથી હેડલાઇન્સમાં રહેલી આ ઘટનાને આજે (શુક્રવારે) આઠ વર્ષ પૂરા થયા છે.
8 વર્ષ પહેલા પ્રધાનમંત્રી મોદીએ 8 નવેમ્બરે રાત્રે 8 વાગ્યે દેશમાં 500 અને 2000 રૂપિયાની નવી નોટો આવવાની વાત કરી હતી. આમ છતાં નોટબંધીના સમાચારોએ દેશમાં એવી અંધાધૂંધી સર્જી કે સામાન્ય હોય કે વિશેષ ઘણા લોકોને ઊંડી અસર થઈ. જો આપણે દેશની અર્થવ્યવસ્થા અને સમકાલીન રાજનીતિની વાત કરીએ તો તેની સૌથી વધુ અસર આ બંને પર પડી હતી.
PM મોદી દ્વારા દેશમાં નોટબંધીની જાહેરાત બાદ પ્રથમ વખત 2000 રૂપિયાની નવી નોટો લાવવામાં આવી હતી. કેન્દ્ર સરકારે ગુલાબી રંગની રૂ. 2000ની નોટ રજૂ કરવા પાછળ દલીલ કરી હતી કે આ નોટ મુખ્યત્વે મોટા વ્યવહારો માટે ઉપયોગી થશે, જેનાથી લોકો માટે વેપાર વગેરે સરળ બનશે. જોકે, સરકાર શરૂઆતમાં મોટી નોટોને ચલણમાં લાવવાના પક્ષમાં ન હતી.
દેશમાં ચલણમાંથી રૂ. 500 અને રૂ. 1000ની જૂની નોટો પાછી ખેંચવા પાછળ કેન્દ્ર સરકારે ઘણા મજબૂત કારણો આપ્યા હતા. ત્યારે એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે નકલી નોટોને રોકવા અને દેશમાં કાળા નાણાને રોકવા માટે નોટબંધીનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. સરકારે આશા વ્યક્ત કરી હતી કે નોટબંધી આતંકવાદ સામે નકલી ચલણને રોકવા માટે એક શક્તિશાળી હથિયાર બની જશે. આ ઉપરાંત, સરકારને પણ આ પગલાથી અર્થતંત્ર મજબૂત થવાની અપેક્ષા છે.
પીએમ મોદીની સત્તાવાર જાહેરાત પછી, ભારતીય રિઝર્વ બેંકના તત્કાલીન ગવર્નર ઉર્જિત પટેલ અને આર્થિક બાબતોના સચિવ શક્તિકાંત દાસે કહ્યું હતું કે 2011 અને 2016 વચ્ચે દેશમાં ચલણમાં તમામ મૂલ્યોની નોટોના પુરવઠામાં 40 ટકાનો વધારો થયો છે. તેમાંથી આ સમયગાળા દરમિયાન રૂ.500 અને રૂ.1000ની નકલી નોટોમાં અનુક્રમે 76 ટકા અને 109 ટકાનો વધારો થયો છે. આ નકલી રોકડનો ઉપયોગ ભારત વિરુદ્ધ આતંકવાદી ગતિવિધિઓમાં થતો હતો. તેથી નોટબંધી એ સરકારનો યોગ્ય નિર્ણય છે.
બીજી તરફ વિપક્ષ સહિત અનેક વર્ગોએ મોદી સરકારના નોટબંધીના નિર્ણયનો વિરોધ શરૂ કર્યો હતો. મીડિયામાં એવા અહેવાલો આવ્યા હતા કે જૂની નોટો બદલવા માટે બેંકોની બહાર લાઈનમાં ઉભા રહેલા ઘણા લોકોના મોત થયા હતા. વિપક્ષે સરકારની કાર્યવાહીને ખોટી અને મનસ્વી ગણાવીને સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો હતો. તેમણે કોર્ટમાં કહ્યું કે નોટબંધીના નિર્ણય હેઠળ સરકારે એક જ ઝટકામાં દેશની 86 ટકા નોટો ચલણમાંથી હટાવી દીધી. લોકો પાસે જૂની નોટો બદલવા અને નવી નોટો મેળવવા બેંકોની બહાર લાઈનમાં ઉભા રહેવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ બચ્યો ન હતો.
આઠ વર્ષ પહેલા નોટબંધી બાદ સરકારે બેંકોમાં 500 અને 1000 રૂપિયાની નોટો બદલવા અને ખાતામાં જમા કરવા માટે કેટલીક મર્યાદાઓ નક્કી કરી હતી. તે પણ દર થોડા દિવસે બદલવામાં આવી રહી હતી. જેના કારણે લોકોને ભારે મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. જો કે તમામ સમસ્યાઓ વચ્ચે પણ દેશની જનતાએ કાળા નાણા, નકલી નોટો અને આતંકવાદને ખતમ કરવાના નામે કેન્દ્ર સરકારના આ નિર્ણયમાં સાથ આપ્યો હતો. નોટબંધીના નિર્ણય બાદ યુપી અને લોકસભા ચૂંટણી 2019 સહિત ઘણા રાજ્યોની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપને બહુમતી મળી હતી.
આ સિવાય કેન્દ્ર સરકારના 2016ના ડિમોનેટાઈઝેશનના નિર્ણય વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પણ ઘણી અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી. સુપ્રિમ કોર્ટમાં ડિમોનેટાઈઝેશનને લગતા અનેક અલગ-અલગ કેસોમાં સતત સાત વર્ષથી સુનાવણી ચાલી રહી છે. આ પછી, સુપ્રીમ કોર્ટે જાન્યુઆરી 2023માં પોતાનો ચુકાદો આપતાં કહ્યું હતું કે 2016માં 500 અને 1000 રૂપિયાની સીરિઝની નોટોના વિમુદ્રીકરણને લગતા કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયને અયોગ્ય ગણી શકાય નહીં.
માર્ચ, 2023માં સંસદ સત્રમાં વિપક્ષી તૃણમૂલ કોંગ્રેસના સાંસદ અબીર રંજન બિસ્વાસના પ્રશ્નના જવાબમાં નાણા રાજ્ય મંત્રી પંકજ ચૌધરીએ કહ્યું હતું કે, સરકાર પાસે કતારોમાં ઉભેલા લોકોના મૃત્યુ સંબંધિત કોઈ સત્તાવાર ડેટા નથી. જો કે, અગાઉ ડિસેમ્બર 2016 માં, સમાન પ્રશ્નના જવાબમાં, તત્કાલિન નાણા પ્રધાન અરુણ જેટલીએ સંસદમાં જ માહિતી આપી હતી કે નોટબંધીના સમયગાળા દરમિયાન, એક ગ્રાહક અને ત્રણ બેંક સ્ટાફ સભ્યો સહિત 4 લોકોના મોત થયા હતા. મૃતકોના પરિવારજનોને 44,06869 રૂપિયાનું વળતર આપવામાં આવ્યું હતું.
દરમિયાન, વર્ષ 2023 માં 19 મેના રોજ, ભારતીય રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે અચાનક 2000 રૂપિયાની નોટોને ચલણમાંથી હટાવવાની જાહેરાત કરી. આરબીઆઈના આ પગલાને મિની ડિમોનેટાઈઝેશનની જેમ જોવામાં આવી રહ્યું છે. જો કે, આ વખતે આ નોટો દેશમાં ફરતા કુલ ચલણના માત્ર 11 ટકા હતી. આ વખતે કેન્દ્ર સરકાર અને આરબીઆઈએ સામાન્ય લોકોની સુવિધા માટે ઘણી વખત સમયમર્યાદા લંબાવીને જૂની ભૂલોનું પુનરાવર્તન થતું અટકાવ્યું હતું. જેના કારણે વિરોધ પક્ષોના તમામ પ્રયાસો છતાં આ મામલો વેગ પકડી શક્યો નથી.
ટ્રેન્ડિંગ સમાચાર
ટોપ સ્ટોરી
