Independence Day 2022: સ્વતંત્ર ભારતનો સૌથી મોટો આર્થિક સુધારો, જેણે દેશની અર્થવ્યવસ્થાને વૈશ્વિક શક્તિ બનાવી

આ દરમિયાન ભારતના વડાપ્રધાન પી.વી. નરસિમ્હા રાવ અને નાણામંત્રી ડૉ. મનમોહન સિંહ હતા. આ આર્થિક નીતિને ઉદારીકરણ, ખાનગીકરણ અને વૈશ્વિકીકરણ (L.P.G.)ની નીતિ કહેવામાં આવી હતી.

પૂર્વ પ્રધાનમંત્રી મનમોહન સિંહ (ફાઈલ ફોટો)

Economic liberalisation: ભારત સ્વતંત્રતાનો અમૃત મહોત્સવ એટલે કે આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવ ની ઉજવણી કરી રહ્યું છે. બ્રિટિશ શાસનથી આપણા દેશની આઝાદીનું આ 75મું વર્ષ છે. આ 75 વર્ષ દરમિયાન સ્વતંત્ર ભારતમાં સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય ત્રણેય મોરચે મોટા નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા છે. આવો જ એક નિર્ણય 1991માં આર્થિક ક્ષેત્રમાં લેવામાં આવ્યો હતો. જે ભારતમાં આર્થિક ક્ષેત્ર માટે એક મહાન નિર્ણય માનવામાં આવે છે. આ લેખમાં આપણે 1991ના આર્થિક ઉદારીકરણ વિશે વાત કરીશું જેણે ભારતનું ચિત્ર બદલી નાખ્યું-

1991ની આર્થિક ઉદારીકરણની નીતિ

1990માં ભારતમાં આર્થિક કટોકટીનો સામનો કરવા માટે, તત્કાલિન સરકારે 24 જુલાઈ 1991ના રોજ નવી આર્થિક નીતિની જાહેરાત કરી હતી. આ દરમિયાન ભારતના વડાપ્રધાન પી.વી. નરસિમ્હા રાવ અને નાણામંત્રી ડૉ. મનમોહન સિંહ હતા. આ આર્થિક નીતિને ઉદારીકરણ, ખાનગીકરણ અને વૈશ્વિકીકરણ (L.P.G.)ની નીતિ કહેવામાં આવી હતી.

ઉદારીકરણ, વૈશ્વિકીકરણ અને ખાનગીકરણ નીતિથી શું બદલાયું

આ નીતિથી ભારતીય બજાર વિશ્વ માટે ખુલ્યું. આ કારણે ભારતમાં રોકાણની સાથે રોજગારીની નવી તકો ઊભી થવા લાગી. આ નીતિમાં ઉદ્યોગ અને વેપાર માટે લાઇસન્સ બનાવવાની પ્રક્રિયાને ઉદાર બનાવવામાં આવી હતી. જાહેર ઉદ્યોગોમાં સરકારનો હસ્તક્ષેપ ઓછો થયો અને દેશની અર્થવ્યવસ્થાને વેપાર, મૂડી અને ટેકનોલોજી દ્વારા વિશ્વની અન્ય અર્થવ્યવસ્થાઓ સાથે જોડવામાં આવી.

આ નીતિના કારણે દેશમાં મોટા પાયે રોકાણ આવવા લાગ્યું. જેના કારણે ભારતમાં માત્ર પૈસા જ નહીં પણ અહીંના લોકોને રોજગાર પણ મળવા લાગ્યો. આજે અસંખ્ય વિદેશી કંપનીઓ ભારતમાં છે. ન જાણે કેટલા ભારતીયો તેમાં કામ કરે છે. 1991ની નીતિએ ભારતના આર્થિક વિકાસમાં ફાળો આપ્યો હતો.

1991ની આર્થિક નીતિ ત્રણ મુખ્ય બાબતો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. પ્રથમ ખાનગીકરણ હતું, જેના હેઠળ સરકારે ખાનગી ક્ષેત્રને વધુ તકો આપી અને ઘણી નબળી કામગીરી કરતી જાહેર કંપનીઓને વેચી દીધી અથવા તેનો હિસ્સો ઘટાડ્યો.

આ નીતિનો બીજો મુખ્ય ભાગ ઉદારીકરણ હતો, જે હેઠળ ખાનગી કંપનીઓને ઘણી છૂટ આપવામાં આવી હતી અને અનેક કર અને પરવાનગીઓ ઘટાડવામાં આવી હતી. તે જ સમયે, આ નીતિનો ત્રીજો ભાગ વૈશ્વિકીકરણ હતો જેનો અર્થ એક વિશ્વ એક વેપાર હતો. આ નીતિ હેઠળ વિદેશી કંપનીઓને ભારતમાં આવવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. જે અંતર્ગત દરેક સેક્ટરમાં ઘણી કંપનીઓ આવી અને તેમણે પણ ભારતમાં રોકાણ કર્યું અને દેશના આર્થિક વિકાસમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી. આ નીતિના કારણે આજે ભારત વિશ્વની ઘણી કંપનીઓ માટે રોકાણની પ્રથમ પસંદગી છે.