પુતિન વિરૂદ્ધ 'ધરપકડ વોરંટ', આ 123 દેશમાં ગયા તો થઈ શકે છે 'ખેલ', પરંતુ...

પુતિન ઉપરાંત આઈસીસીએ રશિયાના ચિલ્ડ્રન્સ રાઈટ્સ કમિશનર મારિયા અલેકસેવેના લ્વોવા-બેલોવા સામે પણ ધરપકડ વોરંટ જારી કરવામાં આવ્યું છે.

રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન

રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કરવામાં આવ્યું છે. આ વોરંટ ઈન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ (ICC) દ્વારા જારી કરવામાં આવ્યું છે. પુતિન ઉપરાંત આઈસીસીએ રશિયાના ચિલ્ડ્રન્સ રાઈટ્સ કમિશનર મારિયા અલેકસેવેના લ્વોવા-બેલોવા સામે પણ ધરપકડ વોરંટ જારી કરવામાં આવ્યું છે.

ICCએ એક નિવેદન જારી કરીને કહ્યું છે કે, પુતિન અને મારિયા વિરુદ્ધ આ ધરપકડ વોરંટ 'યુદ્ધ અપરાધ'ના ગુનામાં જારી કરવામાં આવ્યું છે. પુતિન પર યુક્રેનિયન બાળકોને બળજબરીથી ગેરકાયદેસર રીતે રશિયા લઈ જવાનો આરોપ છે. ICCએ પુતિન પર બાળકોના દેશનિકાલમાં સામેલ હોવાનો આરોપ લગાવ્યો છે. રાષ્ટ્રપતિ પુતિને ગયા વર્ષે 24 ફેબ્રુઆરીએ યુક્રેન સામે યુદ્ધની ઘોષણા કરી હતી. તેણે તેને 'લશ્કરી અભિયાન' ગણાવ્યું. આ યુદ્ધને લગભગ 13 મહિના થઈ ગયા છે અને હજુ સુધી કોઈ પરિણામ આવ્યું નથી. યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમિર ઝેલેન્સ્કીએ વારંવાર પુતિનને 'યુદ્ધ અપરાધો' માટે જવાબદાર ગણાવ્યા છે. ઝેલેન્સકીએ આ અંગે ICCમાં ફરિયાદ કરી હતી.

યુક્રેન યુદ્ધ શરૂ થયા બાદ આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે ICCએ પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યું છે. જો કે, ક્રેમલિન (રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ કાર્યાલય) દ્વારા આ ધરપકડ વોરંટને 'શરમજનક' અને 'અસ્વીકાર્ય' ગણાવ્યું છે. રશિયાના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ દિમિત્રી મેદવેદેવે આ વોરંટની સરખામણી 'ટોઇલેટ પેપર' સાથે કરી હતી. ક્રેમલિનના પ્રવક્તા દિમિત્રી પેસ્કોવે કહ્યું હતું કે, રશિયા અન્ય દેશોની જેમ ICCના અધિકારક્ષેત્રને માન્યતા આપતું નથી તેથી તેનો કોઈ અર્થ નથી.

જ્યારે યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ ઝેલેન્સકીએ ધરપકડ વોરંટને 'પ્રારંભિક પગલું' ગણાવ્યું છે. અમેરિકી પ્રમુખ જો બિડેને પણ કહ્યું કે પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જાહેર કરવાનો ICCનો નિર્ણય વાજબી છે.

પુતિન પર શું છે આરોપો?

- ICC દ્વારા જારી કરવામાં આવેલા નિવેદનમાં પુતિનને 24 ફેબ્રુઆરી 2022થી યુક્રેનમાં 'યુદ્ધ અપરાધ' માટે જવાબદાર ઠેરવવામાં આવ્યા છે.

- પુતિન પર યુક્રેનિયન બાળકોને બળજબરીથી ગેરકાયદે અને ગેરકાયદેસર રીતે રશિયા લઈ જવાનો આરોપ છે. આઈસીસીએ કહ્યું હતું કે, આ ગુનાહિત કૃત્યો માટે પુતિન જવાબદાર છે તેવું માનવા માટે વાજબી કારણો છે.

- આરોપ છે કે પુતિન આ અપરાધિક કૃત્યોમાં સીધા સામેલ હતા. એટલું જ નહીં તેણે પોતાના સૈનિકો અને લોકોને પણ આ કૃત્યો કરતા રોક્યા ન હતા.

- જ્યારે મારિયા પર સમાન આરોપો છે. મારિયા પુતિનની ઓફિસમાં ચિલ્ડ્રન રાઇટ્સ કમિશનર છે. તેમને યુક્રેનિયન બાળકોના ગેરકાયદેસર દેશનિકાલ માટે પણ જવાબદાર ઠેરવવામાં આવ્યો છે.

- યુક્રેનના આંકડાને ટાંકીને ન્યૂઝ એજન્સીએ કહ્યું હતું કે, 24 ફેબ્રુઆરી 2022થી અત્યાર સુધીમાં 16 હજારથી વધુ યુક્રેનિયન બાળકોને બળજબરીથી રશિયા લઈ જવામાં આવ્યા છે.

તો શું પુતિનની ધરપકડ થશે?

ICC પ્રોસિક્યુટર કરીમ ખાન પુતિન વિરુદ્ધ યુદ્ધ અપરાધોના આરોપોની તપાસ કરી રહ્યા છે. તેણે ન્યૂઝ એજન્સીને કહ્યું હતું કે, જો પુતિન ICCના 120 સભ્ય દેશોમાંથી કોઈ પણ દેશમાં જાય છે તો ત્યાં તેમની ધરપકડ થઈ શકે છે. તેમણે જણાવ્યું કે ફોરેન્સિક તપાસના આધારે આ ધરપકડ વોરંટ જારી કરવામાં આવ્યું છે. તેણે કહ્યું કે અમે જે પુરાવા રજૂ કર્યા તે બાળકો સામેના ગુનાઓ પર કેન્દ્રિત હતા. બાળકો આપણા સમાજનો સૌથી નબળો ભાગ છે. જો કે, ICC પ્રમુખ પીઓટર હોફમેન્સ્કીનું કહેવું છે કે ધરપકડ વોરંટના અમલ માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગની જરૂર છે.

123 દેશો ICCના સભ્ય

આઈસીસીની વેબસાઈટ પર ઉપલબ્ધ માહિતી અનુસાર વિશ્વના 123 દેશો તેના સભ્ય છે. જેમાં 33 આફ્રિકન દેશો, 19 એશિયન દેશો, 19 પૂર્વ યુરોપીયન દેશો, 28 લેટિન અમેરિકન અને કેરેબિયન દેશો અને 25 પશ્ચિમી યુરોપીયન અને અન્ય દેશોનો સમાવેશ થાય છે. ICC સભ્ય દેશોમાં આર્જેન્ટિના, ઓસ્ટ્રિયા, બાંગ્લાદેશ, બેલ્જિયમ, કેનેડા, કોંગો, ડેનમાર્ક, એસ્ટોનિયા, ફ્રાન્સ, જર્મની, હંગેરી, જાપાન, કેન્યા, લક્ઝમબર્ગ, માલદીવ્સ, ન્યુઝીલેન્ડ, નેધરલેન્ડ, પોલેન્ડ, પોર્ટુગલ, દક્ષિણ કોરિયા, સ્વીડન, સ્પેન દેશોનો સમાવેશ થાય છે. જેમ કે તાજિકિસ્તાન, યુકે અને વેનેઝુએલાનો સમાવેશ થાય છે.

અહીં ફસાઈ શકે છે આખો કેસ?

ICCએ પુતિન સામે ધરપકડ વોરંટ બહાર પાડ્યું હશે પરંતુ જ્યાં સુધી તે અટકાયતમાં ન આવે અથવા શારીરિક રીતે હાજર ન થાય ત્યાં સુધી ટ્રાયલ ચાલુ રહી શકે નહીં.

જોકે, પુતિન સામે કેસ ચલાવવો પણ મુશ્કેલ છે કારણ કે રશિયા ICCનું સભ્ય નથી. આ જ કારણ છે કે રશિયા આ ધરપકડ વોરંટ પર કોઈ 'ધ્યાન' નથી આપી રહ્યું.

નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે, આવા કિસ્સામાં ICC સિવાય એક અલગ ટ્રિબ્યુનલની રચના કરી શકાય છે. 1990ના બાલ્કન યુદ્ધ અને 1994ના રવાન્ડાના નરસંહાર દરમિયાન પણ આવું જ કરવામાં આવ્યું હતું.

જો કે, આમાં પણ એક સમસ્યા છે. કારણ કે કોઈપણ ટ્રિબ્યુનલ આરોપીને કસ્ટડીમાં લીધા વિના ટ્રાયલ શરૂ કરી શકે નહીં. જો આવું થાય તો આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદો અટકી શકે છે.