World Cancer Day 2025: ફેફસાનું કેન્સર છે ખતરનાક, જાણો બચાવ, ઉપાય અને લક્ષણો

World Cancer Day 2025: ફેફસાનું કેન્સર મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ બની રહ્યું છે. ધૂમ્રપાન, પ્રદૂષણ અને આનુવંશિકતા તેના મુખ્ય કારણો છે. કેન્સરની રોકથામની પદ્ધતિઓ અને લક્ષણો જાણીએ.

પ્રતીકાત્મક તસવીર ( ગૂગલમાંથી)

Source : google

World Cancer Day 2025: આજકાલ ફેફસાંનું કેન્સર એક સામાન્ય રોગ બની ગયો છે. આના ઘણા કારણો છે. 4 ફેબ્રુઆરી વિશ્વ કેન્સર દિવસ છે. આ કેન્સર ડે પર એશિયા મેડિકલ કોલેજના શ્વસન રોગો વિભાગના આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર ડૉ. મહેશ દેવ ફેફસાના કેન્સરને કેવી રીતે અટકાવી શકાય તે વિશે માહિતી આપી છે.

વિશ્વભરમાં કેન્સરથી થતા મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ ફેફસાનું કેન્સર છે. ગયા વર્ષે જ આ બીમારીને કારણે લગભગ 18 લાખ લોકોના મોત થયા હતા. ચિંતાજનક બાબત એ છે કે, ફેફસાના કેન્સરથી થતા મૃત્યુ આંતરડાના કેન્સરથી થતા મૃત્યુ કરતા બમણા કરતા વધારે છે, જે મૃત્યુનું બીજું મુખ્ય કારણ છે. તેથી, આ રોગ અને તેનાથી બચવાના ઉપાયો વિશે જાગૃતિ હોવી ખૂબ જ જરૂરી છે. ટ

કારણ

ધૂમ્રપાન

ફેફસાના કેન્સરનું સૌથી મોટું કારણ ધૂમ્રપાન છે. સિગારેટના ધુમાડામાં 5000 થી વધુ કાર્સિનોજેન્સ હોય છે. આ રસાયણો સિગારેટના ધુમાડા દ્વારા ફેફસામાં પ્રવેશે છે અને કેન્સર વિરોધી જનીનોને નુકસાન પહોંચાડે છે. આ કોષોની અનિયંત્રિત વૃદ્ધિ તરફ દોરી જાય છે, જેના કારણે તેઓ કેન્સરના કોષોમાં ફેરવાય છે. ધૂમ્રપાન કરતી વ્યક્તિ દ્વારા શ્વાસમાં લેવાયેલા ધુમાડાને શ્વાસમાં લેવાથી (સેકન્ડ હેન્ડ સ્મોક/પેસિવ સ્મોક) પણ કેન્સરનું જોખમ વધારે છે. તેનો અર્થ એ છે કે તે ધૂમ્રપાન કરનાર અને તેની આસપાસ રહેતા લોકો બંને માટે જોખમી છે.

ફેફસાનું કેન્સર થવાના કારણો

વાયુ પ્રદૂષણ

વધતું જતું વાયુ પ્રદૂષણ ફેફસાના કેન્સરનું કારણ છે.

વાહનો અને કારખાનાઓમાંથી નીકળતો ધુમાડો, બળતણ સળગાવવાનો ધુમાડો, ધૂળ અને રજકણો ફેફસામાં પ્રવેશે છે અને જનીનોમાં પરિવર્તન લાવે છે, જેનાથી ફેફસાનું કેન્સર થઈ શકે છે.

આનુવંશિક વિવિધતા

જો પરિવારના કોઈ સભ્ય અથવા નજીકના સંબંધીને ફેફસાનું કેન્સર થયું હોય, તો તેનાથી ફેફસાના કેન્સરનું જોખમ વધી જાય છે. ડીએનએ દ્વારા વારસામાં મળેલી કેટલાક ગુણ  ફેફસામાં ફેરફારનું કારણ બની શકે છે. આ ફેરફારો ક્યારેક કેન્સરના કોષોની વૃદ્ધિ તરફ દોરી જાય છે. તેથી, અન્ય કેટલાક રોગોની જેમ, ફેફસાનું કેન્સર પણ વારસાગત થઈ શકે છે.

સારવાર

કેન્સરના કોષોના પ્રકાર અને કેન્સરના તબક્કાના આધારે સારવાર નક્કી કરવામાં આવે છે. શસ્ત્રક્રિયા એ પ્રારંભિક તબક્કાના ફેફસાના કેન્સરની મુખ્ય સારવાર છે. અસરગ્રસ્ત વિસ્તારને દૂર કરવા સાથે કીમોથેરાપી અને રેડિયેશનની જરૂર પડી શકે છે. પરંતુ જો કેન્સર આગળ વધી ગયું હોય, તો પેલિએટિલ કેર  આપવામાં આવે છે.

બાયોમાર્કર આધારિત સારવાર આ ક્ષેત્રમાં નવી ટેકનોલોજી છે. બાયોમાર્કર પરીક્ષણ કેન્સર સાથે સંકળાયેલ પ્રોટીન અને જનીનોને શોધી કાઢે છે. આ કેટલાક પરિવર્તનો દર્શાવે છે જે કેન્સરનું જોખમ વધારે છે, જે કેન્સર ઉપચારના વધુ સારા વિકલ્પો પસંદ કરવામાં મદદ કરે છે.

ટારગેટેડ થેરેપી અને  ઇમ્યુનોથેરાપી જેવી નવી સારવાર બાયોમાર્કર પરીક્ષણના આધારે નક્કી કરવામાં આવે છે. પરિણામે, જ્યારે કેન્સર પ્રગતિ કરે છે ત્યારે પણ, લક્ષિત ઉપચાર મેળવતા દર્દીઓમાં પ્રમાણભૂત સારવાર મેળવતા દર્દીઓ કરતાં જીવિત રહેવાની વધુ તકો અને આડઅસર ઓછી હોય છે. ટૂંકમાં, પ્રારંભિક તબક્કામાં યોગ્ય નિદાન એ કેન્સરની સારવારનો પાયો છે. નવી સારવારની સફળતા પ્રારંભિક નિદાન પર આધારિત છે.

બચાવ

 ધૂમ્રપાન છોડો.

માસ્કનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરો:- પ્રદૂષણને કારણે થતા કેન્સરના જોખમને ટાળવાનો સૌથી સરળ રસ્તો માસ્ક પહેરવાનો છે.
જ્યારે આપણે શ્વાસ લઈએ છીએ તે હવાની ગુણવત્તા નબળી હોય ત્યારે આ સલામતીનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ માપદંડ છે.

 એર પ્યુરિફાયરનો ઉપયોગ કરો
સારા ઇલેક્ટ્રિક એર પ્યુરિફાયર ઘરની અંદરના પ્રદૂષણને ઘટાડવામાં અસરકારક છે.

 કેટલાક ઘરના છોડ કુદરતી હવા શુદ્ધિકરણ તરીકે કામ કરે છે. શ્વાસ લેવાની કસરત કરવાથી ફેફસાંની તંદુરસ્તી સુધરે છે. ઘણા સંશોધનો દર્શાવે છે કે તે કેન્સર સામે લડવાની ક્ષમતા વધારે છે.