'નિયમ ગેરબંધારણીય છે' - કેન્દ્ર સરકારની Fact Check યુનિટને બોમ્બે હાઈકોર્ટે કરી રદ્દ
Fact Check Unit: જસ્ટિસ ચંદુરકરે કહ્યું કે આ સુધારા અનુચ્છેદ 21નું પણ ઉલ્લંઘન કરે છે.
Bombay High Court On Fact Check Unit: બોમ્બે હાઈ કોર્ટે શુક્રવારે (20 સપ્ટેમ્બર) IT નિયમોમાં 2023ના સુધારાને રદ્દ કરી દીધો છે. આ સુધારો કેન્દ્ર સરકારને સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર ખોટી અને ગેરમાર્ગે દોરતી માહિતીની ઓળખ કરવા માટે ફેક્ટ ચેક યુનિટ (FCU) બનાવવાનો અધિકાર આપે છે. અદાલતે કહ્યું કે FCU મૌલિક અધિકારોનું હનન છે.
લાઇવ લૉની રિપોર્ટ મુજબ, આ મામલે પહેલા બે જજોએ અલગ અલગ ચુકાદો આપ્યો હતો, આ પછી આ મામલો ત્રીજા એટલે કે ટાઈ બ્રેકર જજ પાસે ગયો હતો. હવે ટાઈ બ્રેકર જજે સુધારાને અસંવૈધાનિક ઠેરવ્યો છે. જસ્ટિસ અતુલ ચંદુરકરે કહ્યું, "મારું માનવું છે કે આ સુધારા ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ 14 અને અનુચ્છેદ 19નું ઉલ્લંઘન છે." જસ્ટિસ ચંદુરકરે કહ્યું કે આ સુધારા અનુચ્છેદ 21નું પણ ઉલ્લંઘન કરે છે અને આનુપાતિકતાની કસોટી પર ખરા ઉતરતા નથી.
અલગ અલગ હતો પહેલાના બે જજોનો મત
આ પહેલા જાન્યુઆરી 2024માં જસ્ટિસ ગૌતમ પટેલ અને જસ્ટિસ ડૉ. નીલા ગોખલેની ખંડપીઠે અલગ અલગ ચુકાદો સંભળાવ્યો હતો. એક તરફ જ્યાં જસ્ટિસ પટેલે નિયમોને સંપૂર્ણપણે રદ્દ કરી દીધા હતા, ત્યાં જસ્ટિસ ગોખલેએ નિયમોની કાયદેસરતાને જાળવી રાખી હતી.
પોતાના ચુકાદામાં જસ્ટિસ પટેલે કહ્યું કે IT નિયમ 2021માં 2023ના સુધારા હેઠળ પ્રસ્તાવિત FCU ઓનલાઇન અને પ્રિન્ટ સામગ્રી વચ્ચેના તફાવતને કારણે અનુચ્છેદ 19(1)(જી) હેઠળ મૌલિક અધિકારોનું સીધેસીધું ઉલ્લંઘન કરે છે. ભારતના બંધારણનો અનુચ્છેદ 19(1)(જી) કોઈના વ્યવસાય કે ધંધાનો અભ્યાસ કરવાની સ્વતંત્રતા સાથે સંબંધિત છે અને અનુચ્છેદ 19(6) પ્રતિબંધની પ્રકૃતિ દર્શાવે છે.
બીજી તરફ, જસ્ટિસ ગોખલેએ કહ્યું કે આ નિયમ ગેરબંધારણીય નથી. તેમણે કહ્યું કે અરજદારની એ આશંકા 'નિરાધાર' છે કે FCU એક પક્ષપાતી સંસ્થા હશે જેમાં સરકાર દ્વારા પસંદ કરાયેલા લોકો સામેલ હશે અને જે તેના ઇશારે કામ કરશે. તેમણે કહ્યું કે 'અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા પર કોઈ પ્રતિબંધ' નથી અને ન તો સુધારામાં વપરાશકર્તા તરફથી સામનો કરવામાં આવનાર કોઈ દંડાત્મક પરિણામનો સંકેત આપવામાં આવ્યો છે.
વિભાજિત ચુકાદા પછી નિયુક્ત કરાયા ટાઈ બ્રેકર જજ
વિભાજિત ચુકાદા પછી, બોમ્બે હાઈ કોર્ટના ચીફ જસ્ટિસે ફેબ્રુઆરીમાં જસ્ટિસ ચંદુરકરને કેસની સુનાવણી કરવા અને અરજીઓ પર અંતિમ અભિપ્રાય આપવા માટે 'ટાઈ બ્રેકર' જજ તરીકે નિયુક્ત કર્યા હતા.
કોણે દાખલ કરી હતી અરજી
પોતાની અરજીમાં, કુણાલ કામરાએ કહ્યું કે તેઓ એક રાજકીય વ્યંગકાર છે, જે પોતાનું કન્ટેન્ટ શેર કરવા માટે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સ પર નિર્ભર છે અને નિયમોને કારણે તેમના કન્ટેન્ટ પર મનસ્વી રીતે સેન્સરશિપ થઈ શકે છે, તેને અવરોધિત કરી શકાય છે, દૂર કરી શકાય છે અથવા તેમના સોશિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ્સને સસ્પેન્ડ કે નિષ્ક્રિય કરી શકાય છે.
જોકે, માહિતી અને પ્રૌદ્યોગિકી મંત્રાલયે દાવો કર્યો છે કે તે જનહિતમાં હશે કે સરકારના કામકાજ સાથે સંબંધિત "પ્રામાણિક માહિતી"નો પત્તો લગાવવામાં આવે અને સરકારી એજન્સી (FCU) તરફથી હકીકતોની તપાસ બાદ તેનો પ્રસાર કરવામાં આવે જેથી મોટા પાયે જનતાને થનારા સંભવિત નુકસાનને રોકી શકાય.
આ પણ વાંચોઃ
હાઈકોર્ટના જજે મુસ્લિમ વિસ્તારને મિની પાકિસ્તાન કહ્યું, સુપ્રીમ કોર્ટે કાઢી ઝાટકણી, માંગ્યો જવાબ
ટ્રેન્ડિંગ સમાચાર
ટોપ સ્ટોરી
