Fact Check: કોવિશિલ્ડ રસી લેનારા ભારતીયોને TTS થવાનું જોખમ છે? જાણો શું છે હકીકત

થ્રોમ્બોસિસ વિથ થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ એ એક ગંભીર આરોગ્ય સ્થિતિ છે જે શરીરમાં પ્લેટલેટની ઓછી સંખ્યા અને લોહી ગંઠાવાનું કારણ બને છે.

તસવીરનો ઉપયોગ પ્રસ્તુતિકરણ માટે કરવામાં આવ્યો છે ( Image Source :PTI )

Covishield Fact Check: એસ્ટ્રાઝેનેકા, જેણે કોવિડ રસી કોવિશિલ્ડ વિકસાવી અને તેનું ઉત્પાદન કર્યું તેણે તાજેતરમાં સ્વીકાર્યું છે કે રસી કેટલાક લોકોમાં આડઅસર તરીકે TTS (એવી સ્થિતિ જે લોહીના ગંઠાવાનું અને ઓછી પ્લેટલેટની સંખ્યાનું કારણ બની શકે છે) નું કારણ બની શકે છે. આ સમાચાર આવ્યા ત્યારથી, સોશિયલ મીડિયા કોવિશિલ્ડ વિશેની પોસ્ટ્સથી ધમધમી રહ્યું છે, જે કોરોના મહામારી દરમિયાન ભારતમાં ઉપલબ્ધ બે રસીઓમાંથી એક હતી. આમાંની કેટલીક પોસ્ટ્સ દાવો કરે છે કે મોટાભાગના ભારતીયો હવે TTSના જોખમમાં છે. ધ હેલ્ધી ઈન્ડિયન પ્રોજેક્ટ (THIP) દ્વારા હકીકત તપાસ દર્શાવે છે કે દાવો માત્ર અડધો સાચો છે. જ્યારે TTS નું જોખમ સાચું છે, સંભાવના ખૂબ જ દુર્લભ છે.

શું છે દાવો

ભારતમાં કોવિશિલ્ડ રસીને મંજૂરી આપવા અને લોકોને રસીકરણ-પ્રેરિત થ્રોમ્બોસિસ વિથ થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ (TTS) માટે જોખમમાં મૂકવા માટે ઘણી સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટ્સમાં ભારત સરકારને દોષી ઠેરવવામાં આવી છે. આ આરોપ એસ્ટ્રાઝેનેકાની યુકે કોર્ટમાં એ હકીકત વિશેની સ્વીકૃતિથી ઉદ્દભવે છે કે તેમની રસીઓ દુર્લભ આડઅસરો પેદા કરી શકે છે. ભારત સરકાર પર આક્ષેપ કરતી આવી એક પોસ્ટ નીચે જોઈ શકાય છે:

#NoVoteToModi #NoVoteForBJP #ModiFails #ModiTohGayo #CovidVaccines #Covishield

इस सरकार को वोट की चोट जरूर दे। अब नही चाहिए बीजेपी ।

140 करोड़ जनता की जान जोखिम में डाली है इस सरकार ने।

पीएम साहब को कोई परेशानी नहीं है खुद ने Covaxin लगवाई है।

लेकिन जनता 😭@Anika_Pan pic.twitter.com/nS83AbFGn6

— Sanam Chaudhary (@SanamChaudhary0) April 29, 2024

ફેક્ટ ચેક

TTS શું છે? તેના લક્ષણો શું છે?

થ્રોમ્બોસિસ વિથ થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ (TTS) એ એક ગંભીર આરોગ્ય સ્થિતિ છે જે શરીરમાં પ્લેટલેટની ઓછી સંખ્યા (થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા) અને લોહી ગંઠાવાનું (થ્રોમ્બોસિસ) કારણ બને છે. આ સ્થિતિ કોવિડ-19 દરમિયાન શરૂ કરાયેલ એડેનોવાયરસ વેક્ટર રસીઓ સાથે જોડાયેલી છે.

સ્થિતિના નોંધાયેલા લક્ષણોમાં શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, છાતીમાં દુખાવો, પગમાં સોજો, ગંભીર અને સતત માથાનો દુખાવો અને પેટમાં દુખાવો થાય છે. અસરગ્રસ્ત વ્યક્તિઓમાં આવા લક્ષણો જા મળે ચે

શું એસ્ટ્રાઝેનેકા કોવિડ રસીઓ થ્રોમ્બોસિટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ (TTS) સાથે થ્રોમ્બોસિસનું કારણ બને છે?

હા, પરંતુ એક દુર્લભ આડઅસર તરીકે. એ સમજવું અગત્યનું છે કે કંપની દ્વારા જણાવવામાં આવ્યું છે અને અગાઉના સંશોધન દ્વારા સાબિત થયું છે કે, એસ્ટ્રા ઝેનેકા કોવિડ રસી આપવામાં આવી હોય તે દરેકને TTSથી અસર થશે નહીં.

બહુરાષ્ટ્રીય ફાર્માસ્યુટિકલ કોર્પોરેશન એસ્ટ્રાઝેનેકાએ સ્વીકાર્યું છે કે તેની COVID-19 રસી, AZD1222, પ્લેટલેટના સ્તરમાં ઘટાડો અને લોહીના ગંઠાઈ જવાની દુર્લભ ઘટના તરફ દોરી શકે છે. એસ્ટ્રાઝેનેકાએ થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ (TTS) સાથે રસી અને થ્રોમ્બોસિસ વચ્ચેના જોડાણને સ્વીકાર્યું છે, જે અસામાન્ય રીતે નીચા પ્લેટલેટ સ્તરો અને લોહીના ગંઠાવાના વિકાસ દ્વારા અલગ પડેલી તબીબી સ્થિતિ છે. આ નિવેદન યુકેની કોર્ટમાં કંપની વિરુદ્ધ દાખલ કરાયેલા દાવાઓના જવાબમાં આવ્યું છે. આ એ જ રસી છે જે ભારતમાં કોવિશિલ્ડ નામથી બનાવવામાં આવે છે.

કંપનીએ તેના કાનૂની કાગળોમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે કે TTS થવાની સંભાવના હોવા છતાં તે દુર્લભ અને અસામાન્ય છે.

કોવિશિલ્ડ અને એસ્ટ્રાઝેનેકા એકબીજા સાથે કેવી રીતે સંબંધિત છે?

બ્રિટિશ-સ્વીડિશ ફાર્માસ્યુટિકલ કંપની એસ્ટ્રાઝેનેકાએ ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીના સહયોગથી કોવિડ-19 રસી વિકસાવી છે. આ જ રસીને કોવિશિલ્ડ બ્રાન્ડ નામ હેઠળ સીરમ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇન્ડિયા દ્વારા ઉત્પાદન માટે લાઇસન્સ આપવામાં આવ્યું છે. યુરોપમાં, આ રસી વેક્સઝેવરિયા બ્રાન્ડ નામ હેઠળ વેચાય છે. ટૂંકમાં, બંને રસીઓ તેમના ફોર્મ્યુલેશનમાં સમાન છે પરંતુ તે વિવિધ ભૌગોલિક વિસ્તારોમાં ઉત્પાદિત અને વિતરિત કરવામાં આવે છે.

એસ્ટ્રાઝેનેકાની રસી એડેનોવાયરસ વેક્ટર રસી હેઠળ વર્ગીકૃત કરવામાં આવી છે. ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સના આધારે, આ બંને રસીઓ બીજા ડોઝ પછીના બે અઠવાડિયાથી શરૂ થતા કોવિડ-19 ચેપ સામે 60-80% રક્ષણ દર્શાવે છે.

શું એસ્ટ્રાઝેનેકા રસી થ્રોમ્બોસિસ વિથ થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ (TTS) થી સંબંધિત એકમાત્ર રસી છે?

ના. TTS અન્ય કોવિડ રસીઓ સાથે પણ જોડાયેલ છે. જ્હોન્સન એન્ડ જ્હોન્સનની કોવિડ રસી જેન્સેન નામની આ સ્થિતિ સાથે જોડાયેલી છે. 2023 માં વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) એ એડેનોવાયરસ વેક્ટર-આધારિત રસીઓ માટે પ્રતિકૂળ અસર તરીકે TTS ને નોંધ્યું હતું.

યેલ મેડિસિન હેમેટોલોજિસ્ટ રોબર્ટ બોના, MD, દ્વારા 2023 ના અહેવાલમાં જણાવ્યું, " જેઓ પથારીવશ હોય, હોસ્પિટલમાં દાખલ હોય અથવા બળતરા, ચેપ અથવા કેન્સરને લગતી અન્ય તબીબી સમસ્યાઓ હોય તેવા લોકોમાં લોહી ગંઠાવાની સમસ્યા થાય છે

તેથી, વર્તમાન દાવો સંપૂર્ણપણે નવો નથી.

શું કોવિશિલ્ડ-રસી કરાયેલ ભારતીય વસ્તીને TTS પ્રાપ્ત કરવાનું જોખમ છે?

થોડું. પરંતુ હજુ પણ ગભરાવાનું કોઈ કારણ નથી.

એ સ્પષ્ટ કરવું જોઈએ કે કોવિશિલ્ડ, એસ્ટ્રાઝેનકા ભારતીય સંસ્કરણ, સૌથી વધુ વ્યાપક રીતે સંચાલિત ભારતીય રસી છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં દેશભરમાં અત્યાર સુધીમાં ટીટીએસના મર્યાદિત સંખ્યામાં કેસ નોંધાયા છે. જો રસીકરણના પરિણામે ટીટીએસના કારણે મોટા પાયે મૃત્યુ થયા હોત, તો તે ચોક્કસપણે નોંધવામાં આવ્યું હોત અને મીડિયામાં તેની જાણ કરવામાં આવી હોત.

એ પણ સમજવાની જરૂર છે કે થ્રોમ્બોસિસ વિથ થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ (TTS), જેમાં રસી-પ્રેરિત ઇમ્યુન થ્રોમ્બોટિક થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા (VITT)નો સમાવેશ થાય છે, એ અત્યંત દુર્લભ આડ-અસર છે જે મોટે ભાગે પોસ્ટ-પ્રારંભિક રસીકરણ પછી જોવા મળે છે. અગાઉના સંશોધનોએ એ પણ દર્શાવ્યું છે કે CVST જેવી અન્ય રસી-પ્રેરિત ગૂંચવણો, કોવિશિલ્ડના વ્યાપક ઉપયોગ છતાં ભારતમાં હજુ સુધી દસ્તાવેજીકૃત કરવામાં આવી નથી.

કોવિડ-19 રોગચાળાને રોકવા માટે રસીકરણ અત્યંત અસરકારક અને સલામત હોવાનું દર્શાવવામાં આવ્યું છે; જો કે, TTS અને VITT જેવી દુર્લભ પ્રતિકૂળ અસરોની લાંબાગાળાની છે. પ્રારંભિક નિદાન અને તાત્કાલિક હસ્તક્ષેપ એ દર્દીના સંચાલન માટે ચાવીરૂપ છે. તે પર ભાર મૂકવો જોઈએ કે નિયમનકારી સત્તાવાળાઓ દ્વારા રસીઓની સલામતી રૂપરેખાઓનું કાળજીપૂર્વક નિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે.

થ્રોમ્બોસિસ વિથ થ્રોમ્બોસાયટોપેનિયા સિન્ડ્રોમ (TTS)ને કારણે તમામ ભારતીયોને મૃત્યુનું જોખમ છે અને તે સરકારની નિષ્ફળતા છે એવું કહેવું એ સમગ્ર પરિસ્થિતિની અતિશયોક્તિ અને ભ્રામક છે.

હેલ્ધી ઈન્ડિયન પ્રોજેક્ટ (THIP) એ વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાના વેક્સિન સેફ્ટી નેટ (VSN) ના સભ્ય છે અને રસીઓ વિશે સચોટ માહિતી પૂરી પાડે છે. અમે પહેલાથી જ સોશિયલ મીડિયા પર ફરતા કરાયેલા કેટલાક COVID-19 રસીકરણ-સંબંધિત દાવાઓની સચોટતાની હકીકત તપાસી લીધી છે. આમાં મોટે ભાગે એવા દાવાઓનો સમાવેશ થાય છે કે રસીઓ ઝેરી, મગજ માટે હાનિકારક અને નિવારક કરતાં વધુ નુકસાનકારક છે.

શું બધી રસીઓ સાથે આડઅસર સામાન્ય છે?

હા. મોટાભાગની રસીઓ માટે હળવી આડઅસર બહુ અસામાન્ય નથી. પરંતુ તાવ અને પીડા જેવી આ આડઅસર અસ્થાયી છે. રસીકરણના કિસ્સામાં, મોટાભાગના તબીબી વ્યાવસાયિકો માને છે કે રસીઓ દ્વારા આપવામાં આવતા લાભોની તુલનામાં આડઅસરો ઘણી ઓછી છે.

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) ની વેબસાઈટ મુજબ, "રસીઓ ખૂબ જ સલામત છે. કોઈપણ દવાની જેમ, રસીઓ પણ આડઅસર કરી શકે છે. જો કે, આ સામાન્ય રીતે ખૂબ જ નજીવી અને ટૂંકા ગાળાની હોય છે, જેમ કે હાથમાં દુખાવો અથવા હળવો તાવ વધુ ગંભીર આડઅસરો શક્ય છે પરંતુ અત્યંત દુર્લભ છે."

જો તમને કોવિશિલ્ડ સાથે રસી આપવામાં આવી હોય તો તમારે ચિંતિત થવું જોઈએ?

ના. અત્યારે, ગભરાવાનું કોઈ કારણ નથી.

કેરળમાં નેશનલ ઈન્ડિયન મેડિકલ એસોસિએશન (IMA) કોવિડ ટાસ્ક ફોર્સના સહ-અધ્યક્ષ ડૉ. જયદેવને ANIને કહ્યું, "વિશિષ્ટ પ્રકારની રસીઓ અને અન્ય કારણોને પગલે આ એક દુર્લભ ઘટના છે." ઉપરાંત, ભાગ્યે જ કિસ્સાઓમાં જ્યારે TTS ની જાણ કરવામાં આવે છે, તે મોટે ભાગે રસીકરણના થોડા અઠવાડિયામાં હોય છે. તેથી, જાગ્રત રહો અને જો તમને TTS ના કોઈપણ લક્ષણોનો સામનો કરવો પડે તો ડૉક્ટરની સલાહ લો.

(This story was originally published by THIP Media, and republished by ABP asmita as part of the Shakti Collective.)