Knowledge Bank: બ્રહ્માંડનો સૌથી મોટો તારો, જેમાં સમાઇ શકે છે 10 અબજ સૂર્ય, જો આપણા સૌરમંડળમાં હોત તો ?

સ્ટીફન્સન 2-18 આપણી આકાશગંગા (આકાશગંગા) ના ખુલ્લા ક્લસ્ટરમાં હાજર છે

(તસવીર- સોશ્યલ મીડિયા પરથી)

The Biggest Star in the Universe: ભારત હવે સ્પેસની દિશામાં બહુજ મોટુ પગલુ ભર્યુ છે, હાલમાં જ ભારતે પોતાનું સૌર મિશન 'આદિત્ય એલ-1' સફળતાપૂર્વક લૉન્ચ કર્યું છે, અને હવે આવનારા દિવસોમાં આપણા સૌરમંડળનો સૌથી મોટો તારો-સૂર્ય અને તેનાથી સંબંધિત તમામ રહસ્યો બહાર આવી શકે છે. વૈજ્ઞાનિકોને ઘણી નવી માહિતી મળી શકે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આપણા સૌરમંડળની બહારનો તારો એટલો વિશાળ છે કે આપણા સૂર્ય જેટલા મોટા 10 અબજ સૂર્ય તેની અંદર સમાઇ શકે છે. આ તારો સ્ટીફન્સન 2-18 છે અને તેને અત્યાર સુધીનો સૌથી મોટો જાણીતો તારો પણ કહેવામાં આવે છે.

સ્ટીફન્સન 2-18 ક્યાં છે ? 
સ્ટીફન્સન 2-18 આપણી આકાશગંગા (આકાશગંગા) ના ખુલ્લા ક્લસ્ટરમાં હાજર છે. ધ એસ્ટ્રોફિઝિકલ જર્નલ અનુસાર, આ ખુલ્લા ક્લસ્ટરમાં સ્ટીફન્સન 2-18 જેવા લગભગ 26 વિશાળ તારાઓ હાજર છે. સ્ટીફન્સન 2-18 (રેડ સુપર જાયન્ટ સ્ટાર સ્ટીફન્સન 2-18) ને હાઇપર જાયન્ટ સ્ટારની શ્રેણીમાં મૂકવામાં આવ્યો છે.

સુપરજાયન્ટ તારાઓ બ્રહ્માંડમાં જોવા મળતા અત્યંત વિશાળ અને દુર્લભ તારા છે. સ્ટીફનસન 2-18 (St2-18) સ્ટીફનસન 2 DFK 1 અથવા RSGC2-18 તરીકે પણ ઓળખાય છે.

આ તારો આપણા સૂર્ય કરતા કેટલો મોટો છે ? 
સ્ટીફન્સન 2-18 આપણી પૃથ્વીથી 20 હજાર પ્રકાશવર્ષના અંતરે આવેલું છે અને તેની અંદાજિત ઉંમર આશરે 20 મિલિયન (2 કરોડ) વર્ષ છે. તે આપણા સૂર્ય કરતા 10 અબજ ગણો મોટો છે અને તેની પહોળાઈ સૂર્ય કરતા 2150 ગણી વધારે છે. આ તારો એટલો વિશાળ છે કે જો આપણે તેની એક બાજુથી બીજી તરફ પ્રકાશની ઝડપે જઈએ તો પણ તેને 9 કલાક લાગશે. જ્યારે પ્રકાશની ઝડપે, આપણા સૂર્યને એક છેડેથી બીજા છેડા સુધી પહોંચવામાં માત્ર 14.5 સેકન્ડનો સમય લાગે છે. સ્ટીફન્સન 2-18 એ આપણી આકાશગંગા એટલે કે આકાશગંગાના સૌથી તેજસ્વી તારાઓમાંનો એક છે.

આ તારાની શોધ કેવી રીતે થઈ ? 
અમેરિકન ખગોળશાસ્ત્રી ચાર્લ્સ બ્રુસ સ્ટીફન્સને સૌપ્રથમ સ્ટીફન્સન 2-18ની શોધ કરી હતી. સ્ટીફન્સન બુરેલ શ્મિટ ટેલિસ્કોપ દ્વારા આકાશગંગાની ઉત્તરીય ધારનો અભ્યાસ કરી રહ્યા હતા. આ સમય દરમિયાન તેણે ઓપન ક્લસ્ટર જોયું જેમાં સ્ટીફન્સન 2-18 હાજર છે. પછી ચાર્લ્સ બ્રુસ સ્ટીફન્સને અનુમાન લગાવ્યું કે આ ખુલ્લું ક્લસ્ટર 98,000 પ્રકાશ-વર્ષ દૂર છે અને તેમાં હાજર તમામ તારાઓ સુપરજાયન્ટ્સ છે.

તેનું નામ કેવી રીતે પડ્યું ? 
આ પછી, વર્ષ 1990 માં તેણે એસ્ટ્રોનોમિકલ જર્નલમાં એક આર્ટિકલમાં તેનો ઉલ્લેખ કર્યો અને લખ્યું કે "ખુલ્લા ક્લસ્ટરમાં લગભગ 10 અસ્પષ્ટ, ધૂળથી ઢંકાયેલા અને અગ્નિના ગોળા જેવા લાલ તારાઓ છે, જેમાંથી મોટાભાગના સુપરજાયન્ટ છે." પાછળથી અન્ય ખગોળશાસ્ત્રીઓએ તેમના મુદ્દાની પુષ્ટિ કરી. આ સ્ટારનું નામ ચાર્લ્સ બ્રુસ સ્ટીફન્સન પછી સ્ટીફન્સન 2-18 રાખવામાં આવ્યું હતું.

સ્ટીફન્સન 2-18 જો તે આપણા સૌરમંડળમાં અસ્તિત્વમાં હોય તો શું ? 
વૈજ્ઞાનિકોના મતે સ્ટીફન્સન 2-18 એટલો મોટો છે કે આપણી પૃથ્વી જેટલી 1 લાખ 40 હજાર ટ્રિલિયન પૃથ્વી તેની અંદર બેસી શકે છે. Star facts.com મુજબ, જો સ્ટીફન્સન 2-18 આપણા સૌરમંડળમાં ફીટ કરવામાં આવે તો તેનું કદ (ત્રિજ્યા) એટલું મોટું હશે કે તે યુરેનસ ગ્રહની ભ્રમણકક્ષાને પણ ઘેરી લેશે.