ગેંગ્સ ઓફ પોરબંદર ભાગ -3: પોરબંદરના પ્રખ્યાત રાણો,પાણો અને ભાણો અને ખમીરવંતા ખારવાનો ઈતિહાસ
આ રસપ્રદ લેખમાં અમે આપને પોરબંદરના પ્રખ્યાત રાણો,પાણો અને ભાણો વિશે વાત કરીશુ.આ ઉપરાંત શહેરના બંદર પર વસવાટ કરતા દરિયાના બેતાજ બાદશાહ એવા ખમીરવંતા ખારવાની વાત કરીશુ.
ભાગ -1માં આપણે પોરંબદર શહેર ,મહારાજા,મહાત્મા ગાંધીની જન્મભૂમી વિશે વાચ્યું તો ભાગ-2માં અહિંસાના પુજારી મહાત્મા ગાંધીના આ શહેર કે જેને રાજવી નટવરસિંહે પેરિસ બનાવવાનુ સ્વપ્ન જોયુ હતુ તે મીની શિકાગો તરીકે કેમ ઓળખાયુ તે અંગે જાણ્યું .આજે ભાગ-3માં જાણીએ પોરબંદરના પ્રખ્યાત રાણો,પાણો અને ભાણો અને ખમીરવંતા ખારવાનો ઈતિહાસ.
રાણો,પાણો અને ભાણો
પોરબંદર માટે એક કહેવત ખુબ પ્રખ્યાત છે. રાણો, પાણો અને ભાણો. રાણો એટલે જેઠવા રાજવંશના મહારાજા જેમને દાયકા પહેલા યુધ્ધમાં વિજયી પ્રાપ્ત કર્યા બાદ તેમને રાણાનો ઈલ્કાબ આપવામાં આવ્યો હતો. પોરબંદરના દરિયા કાંઠા અને બરડા ડુંગર આસપાસના વિસ્તારોમાં ખુબ મોટા પાયે નિકળતો બિલ્ડીંગ સ્ટોન અને લાઈમસ્ટોન જેને ઘોડા પથ્થર અને પાણો કહેવાય છે. પાણાને સોરઠી ભાષામાં બેલા તરીકે પણ બોલાય છે. જયારે ભાણો એટલે ભાણજી લવજી ઘી વાળા.પોરબંદરની 150 વર્ષ જૂની ઘીની આ પેઢી પોરબંદર જ નહીં પરંતુ દેશ વિદેશમાં પણ ખુબ ખ્યાતી ધરાવે છે. લવજીભાઈ નામના વેપારી જે દેવરિયા ગામમાં નાનો ધંધો કરતા હતા. સમય જતાં તેઓ પોરબંદર આવ્યા અને ઘીનો વેપાર શરુ કર્યો. ધંધામાં સારી કમાણી થઈ. તેમના પુત્ર ભાણજીભાઈએ શહેરના કેદારેશ્વર રોડ સ્થિત જૂની ભાટીયા બજારમાં ભાણજી લવજી ઘી વાળા નામે પેઢી શરુ કરી બીએલ નામે ટ્રેડ માર્ક બનાવ્યો. જેને દેશ વિદેશમાં ખ્યાતી મેળવી.
નેસડાના માલધારી
આજે છ પેઢી બાદ પણ આ ભાણજી લવજી ઘી વાળાની દુકાન શહેરના કેદારેશ્વર રોડ પર જોવા મળે છે. પોરબંદર નજીકના બરડાના જંગલમાં વસ્તા માલધારીઓ પોતાના ઉંટ મારફતે ભાણજી લવજીને ઘી વેંચવા પોરબંદર આવતા અને ભાણજી લવજીને ઘી વેંચી વળતા ઉંટ પર પોતાના જીવન જરુરીયાતની ચિજવસ્તુઓનુ હટાણુ એટલે કે ખરીદી કરીને નેસડામાં પરત જતા. નેસડામાં માલધારીઓની જીવનશૈલી ખુબ જાજરમાન હોય છે. કુદરતના ખોળે વસવાટ કરીને પ્રભુ ભજન સાથે જીવન નિર્વાહનો સિલસિલો વર્ષો સુધી ચાલુ રહ્યો. જોકે સમયાંતરે હવે આ સિલસિલો ક્રમશ ઓછો થયો છે.જંગલો ઘટી રહ્યા છે અને માલધારીઓની નવી પેઢી નેસડાની બહાર શહેર તરફ પ્રયાણ કરતા જાય છે. પોરબંદર આસપાસના ગ્રામ્ય વિસ્તારના મોટાભાગના લોકો પશુપાલનના વ્યવસાય સાથે જોડાયેલા હોય ગાય અને ભેંસના શુધ્ધ દુધમાંથી ઘી બનાવી પોરબંદર ભાણજી લવજી ઘી વાળાની પેઢીમાં આપવા આવતા.
ખમીરવંતા ખારવા
ગુજરાતના દરિયા કિનારે વસતા લોકો ખારવા તરીકે ઓળખાય છે. ખારવા એટલે કે સાગરખેડુ.બીજુ નામ આપીએ તો માછીમાર. ખુબ લડાયક અને સાહસિક લોકો.ગમે તે પરિસ્થિતીમાં દરિયો ખેડવાની તાકત અને હિંમત ખારવા લોકોમાં છે તે કોઈની પાસે નથી. માછીમારીના મુખ્ય વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા સાગરખેડુ એ સમયે મોટા વાહણો મારફતે ગુજરાતના બંદરોથી માલ ભરીને આફ્રિકા, યુરોપ,અમેરિકા અને યુએઈ સહિતના દેશોની ખેપ કરતા હતા.
સાહસિક સાગરખેડુ
આજે પણ દરિયો ખેડવો એમના માટે રમત વાત ગણાય છે. આજના આધુનિક સમયમાં સૌ કોઈ રડારની મદદ ભલે દરિયો પાર કરીને વિશ્વના કોઈપણ ખુણે ખુબ આસાનીથી પહોંચી શકતા હોય પરંતુ 60ના દાયકામાં દરિયો ખેડવો એટલો આસાન નહોતો. એ સમયે આધુનિક સાધનોનો અભાવ પણ હતો. જૂના સમયમાં વહાણના જે કેપ્ટન હતા એમને 'માલમ' તરીકે ઓળખવામાં આવતા હતા.આ લોકો દરિયાના પાણીના રંગ પરથી અને આકાશના તારા,પવનની દિશા અને હોકાયંત્રની મદદથી નક્કી કરતા કે તેઓ કયા પહોંચ્યા છે. આ વિદ્યા આજે પણ અમુક ખારવા પરીવારમાં જોવા છે અને પેઢી દર પેઢી પોતાના બાળકોને વારસામાં આપતા જાય છે. દરિયાના મોજાનો માર સહન કરીને કિનારે કઈ રીતે પહોંચી શકાય તે આ સાહસિક ખારવા પાસે શિખવા જેવુ છે. જો કે સમય સાથે હવે વહાણવટાનો ધંધો પણ અસ્ત થવાને આરે છે.
જૂનાગઢનુ પોરબંદર
1998 બાદ જન્મેલા યુવાનોને કદાચ ખબર પણ નહીં હોય કે 1960ના દશકમાં જયારે ગુજરાત રાજયની સ્થાપના થઈ ત્યારે પોરબંદરનો સમાવેશ જૂનાગઢ જિલ્લામાં થતો હતો.જૂનાગઢ જિલ્લાની હદ પણ તે સમયે ખુબ મોટી હતી. ઉનાથી લઈને હર્ષદ સુધીના વિસ્તારમાં જૂનાગઢ જિલ્લો પથરાયેલો હતો.1960માં જૂનાગઢ જિલ્લાના મુખ્ય બંદરોમાં પોરબંદર,માંગરોળ,વેરાવળ અને કોડીનારનો સમાવેશ થતો હતો.ગુજરાતના 1600 કિલોમીટરના સમુદ્ર કિનારામાં જૂનાગઢ જિલ્લાના ભાગે તે સમયે કચ્છ બાદ મહતમ દરિયા કિનારો આવતો હતો.
એક સમયે દાણચોરી માટે કુખ્યાત હતું પોરબંદર, માફિયાઓના રાજમાં જેલો કરવી પડતી બંધ (ભાગ-1)
ગેંગ્સ ઓફ પોરબંદર પાર્ટ 2 : ગાંધીજીની જન્મભૂમિ કઈ રીતે બની હિંસાનું કેંદ્ર
ભાગ -4 માં વાંચીશુ પોરબંદરમાં અપરાધના અગ્નિપથ અને ગુનેગારોના અફાટ દરિયા વિશે.
ટ્રેન્ડિંગ સમાચાર
ટોપ સ્ટોરી
