તમારા ફોનમાં 'સંચાર સાથી' એપથી શું ઈચ્છે છે સરકાર? વિપક્ષે ઉઠાવ્યા સવાલ
DoT એ ચેતવણી આપી છે કે ડુપ્લિકેટ અથવા નકલી IMEI ગંભીર સુરક્ષા જોખમો ઉભા કરી શકે છે.
ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગે મોબાઈલ હેન્ડસેટ નિર્માતાઓને કડક નિર્દેશ આપ્યા છે કે તમામ નવા ડિવાઈસમાં 'સંચાર સાથી' એપ્લિકેશન પ્રી-ઇન્સ્ટોલ કરવી ફરજિયાત રહેશે. વિભાગનો દાવો છે કે સાયબર છેતરપિંડી અટકાવવા, ટેલિકોમ સાયબર સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા અને નકલી અથવા ડુપ્લિકેટ IMEI વાળા ડિવાઈસની સમસ્યાનો સામનો કરવા માટે આ પગલું લેવામાં આવ્યું છે. ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગે મોબાઇલ હેન્ડસેટની વાસ્તવિકતા ચકાસવા માટે 'સંચાર સાથી' એપ્લિકેશન પ્રી-ઇન્સ્ટોલ કરવાની સૂચનાઓ જાહેર કરી છે. પહેલી વાર સેટઅપ દરમિયાન યુઝર્સને આ એપ્લિકેશન દેખાવી જોઈએ કામ કરવા યોગ્ય અને ઈનેબલ હોવી જોઈએ.
Big Brother cannot watch us. This DoT Direction is beyond unconstitutional.
— K C Venugopal (@kcvenugopalmp) December 1, 2025
The Right to Privacy is an intrinsic part of the fundamental right to life and liberty, enshrined in Article 21 of the Constitution.
A pre-loaded government app that cannot be uninstalled is a… pic.twitter.com/kx33c7fmda
ઉત્પાદકોએ ખાતરી કરવી જોઈએ કે ડિવાઈસ સેટઅપ દરમિયાન એપ્લિકેશન ઍક્સેસિબલ છે અને તેની સુવિધાઓને ડિસેબલ અથવા પ્રતિબંધિત કરી શકાતી નથી. તેની કોઈપણ ફીચરને છૂપાવવા, ડિસેબલ કરવા અથવા અવરોધિત કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં.
સંચાર પોર્ટલ શું કરશે?
સંચાર સાથી પોર્ટલ અને એપ્લિકેશન નાગરિકોને તેમના IMEI નંબરો દ્વારા મોબાઇલ હેન્ડસેટની અધિકૃતતા ચકાસવાની મંજૂરી આપે છે. ડુપ્લિકેટ અથવા બનાવટી IMEI વાળા મોબાઇલ હેન્ડસેટ ટેલિકોમ સાયબર સુરક્ષા માટે ગંભીર ખતરો છે. નેટવર્કમાં બનાવટી અથવા ચેડા કરાયેલા IMEIs એવી પરિસ્થિતિનું નિર્માણ કરે છે જ્યાં એક જ IMEI અલગ અલગ સ્થળોએ અલગ અલગ ડિવાઈસ પર એકસાથે કાર્ય કરે છે, જેના કારણે આ IMEIs સામે કાર્યવાહી કરવી પડકારજનક બને છે.
સરકાર શું દાવો કરે છે?
ભારતમાં સેકન્ડ હેન્ડ મોબાઇલ ડિવાઈસ માટે એક મોટું બજાર છે. ચોરાયેલા અથવા બ્લેકલિસ્ટેડ ડિવાઈસને ફરીથી વેચવાના કિસ્સાઓ પણ બન્યા છે. આ ખરીદનારને ગુનામાં ભાગીદાર બનાવે છે અને નાણાકીય નુકસાન પહોંચાડે છે. બ્લોક કરેલા અથવા બ્લેકલિસ્ટેડ IMEIs ને સંચાર સાથી એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ કરીને ચકાસી શકાય છે. આ એપ્લિકેશન કપટપૂર્ણ સંદેશાવ્યવહારની જાણ કરવા, ખોવાયેલા/ચોરાયેલા હેન્ડસેટની જાણ કરવા અને તમારા નામે નોંધાયેલા મોબાઇલ કનેક્શન તપાસવા જેવી સુવિધાઓ પણ પ્રદાન કરે છે.
સોમવારે, ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગ (DOT) એ એક નિર્દેશ જાહેર કર્યો હતો જેમાં ભારતમાં ઉપયોગ માટે ઉત્પાદિત અથવા આયાત કરાયેલા બધા ફોન સંચાર સાથી એપ્લિકેશન સાથે પહેલાથી ઇન્સ્ટોલ કરેલા હોવા જોઈએ. આનો હેતુ લોકોને અસલી ઉપકરણોની ચકાસણી કરવામાં અને ટેલિકોમ સેવાઓના દુરુપયોગને રોકવામાં મદદ કરવાનો છે.
28 નવેમ્બર, 2025 ના રોજ જાહેર કરાયેલ આ આદેશ અનુસાર, કોઈપણ નવા હેન્ડસેટના પ્રારંભિક સેટઅપ દરમિયાન એપ્લિકેશન સ્પષ્ટપણે દૃશ્યમાન અને ઉપયોગમાં સરળ હોવી જોઈએ. કંપનીઓ પાસે આદેશનું પાલન કરવા માટે 90 દિવસ અને પાલન અહેવાલ ફાઇલ કરવા માટે 120 દિવસ છે. સ્ટોર્સમાં પહેલાથી જ ઉપલબ્ધ ડિવાઈસમાં સોફ્ટવેર અપડેટ દ્વારા એપ્લિકેશન ઉમેરવાની અપેક્ષા છે.
સંચાર સાથી શું કરે છે?
સંચાર સાથી એ સાયબર છેતરપિંડીનો સામનો કરવા અને ટેલિકોમ સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવા માટે રચાયેલ નાગરિક-કેન્દ્રિત પહેલ છે. તેના IMEI નંબરનો ઉપયોગ કરીને મોબાઇલ હેન્ડસેટ અસલી છે કે નહીં તે તપાસી શકે છે. શંકાસ્પદ કપટપૂર્ણ કોલ્સ અથવા મેસેજને રિપોર્ટ કરો. ખોવાયેલા અથવા ચોરાયેલા ફોનની જાણ કરો.તમારા નામે જાહેર કરાયેલા બધા મોબાઇલ કનેક્શન જુઓ.બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓની વિશ્વસનીય સંપર્ક વિગતો ઍક્સેસ કરો.
આ પહેલ ટેલિકોમ સાયબર સુરક્ષા (TCS) નિયમો દ્વારા સમર્થિત છે, જે સરકારને ઉત્પાદકોને IMEI-સંબંધિત પાલન સૂચનાઓ જાહેર કરવાની સત્તા આપે છે.
આ શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
DoT એ ચેતવણી આપી છે કે ડુપ્લિકેટ અથવા નકલી IMEI ગંભીર સુરક્ષા જોખમો ઉભા કરી શકે છે. આમાં એવા કિસ્સાઓ શામેલ છે જ્યાં એક જ ઓળખકર્તા એક સાથે અનેક ડિવાઈસ પર દેખાય છે. ભારતના મોટા સેકન્ડ-હેન્ડ મોબાઇલ બજારમાં ચોરાયેલા અથવા બ્લેકલિસ્ટેડ હેન્ડસેટ ફરીથી વેચાયાના કિસ્સાઓ પણ જોવા મળ્યા છે, જે ખરીદદારોને અજાણતાં ગુનાહિત પ્રવૃત્તિમાં ફસાવે છે.
સંઘાર સાથી યુઝર્સને ફોન ખરીદતા પહેલા IMEI બ્લોક થયેલ છે કે બ્લેકલિસ્ટ થયેલ છે તે તપાસવામાં મદદ કરે છે. આદેશમાં જણાવાયું છે કે મોબાઇલ ફોનના ટેલિકોમ ઓળખકર્તા, જેમાં તેના 15-અંકના IMEI નંબરનો સમાવેશ થાય છે, સાથે ચેડા કરવો એ બિન-જામીનપાત્ર ગુનો છે જે ટેલિકોમ્યુનિકેશન એક્ટ 2023 હેઠળ ત્રણ વર્ષ સુધીની જેલ, ₹50 લાખ સુધીનો દંડ અથવા બંને સજાને પાત્ર છે. આ નિર્દેશ એપલ, સેમસંગ, ગૂગલ, વિવો, ઓપ્પો અને શાઓમી સહિત તમામ મુખ્ય મોબાઇલ ફોન ઉત્પાદકોને લાગુ પડે છે, જેમાંથી મોટાભાગના પહેલાથી જ ભારતમાં તેમના ઉપકરણોનું ઉત્પાદન કરે છે. આ એપ્લિકેશન પ્લે સ્ટોર અને એપલ એપ સ્ટોર પર ડાઉનલોડ કરવા માટે પણ ઉપલબ્ધ છે.
વિપક્ષે ઉઠાવ્યા સવાલ
કોંગ્રેસના મહાસચિવ કે.સી. વેણુગોપાલે જણાવ્યું હતું કે ગોપનીયતાનો અધિકાર જીવન અને સ્વતંત્રતાના મૂળભૂત અધિકારનો એક આવશ્યક ભાગ છે. તેમણે કહ્યું, "બિગ બ્રધર આપણને જોઈ શકતા નથી. આ DoT નિર્દેશ ગેરબંધારણીય છે. ગોપનીયતાનો અધિકાર બંધારણની કલમ 21 હેઠળ બાંયધરીકૃત જીવન અને સ્વતંત્રતાના મૂળભૂત અધિકારનો એક આવશ્યક ભાગ છે. એક પ્રી-લોડેડ સરકારી એપ્લિકેશન જેને અનઇન્સ્ટોલ કરી શકાતી નથી તે દરેક ભારતીય પર નજર રાખવા માટે એક ભયાનક સાધન છે. તે દરેક નાગરિકના દરેક ક્ષણ, વાતચીત અને નિર્ણય પર નજર રાખવાનો એક માર્ગ છે."
તેમણે આરોપ લગાવ્યો કે આ પગલું ભારતીય નાગરિકોના બંધારણીય અધિકારો પર "સતત હુમલાઓ" ની લાંબી શ્રેણીનો એક ભાગ છે, જેને ચાલુ રાખવા દેવામાં આવશે નહીં. અમે આ નિર્દેશને નકારી કાઢીએ છીએ અને તેને તાત્કાલિક પાછો ખેંચવાની માંગ કરીએ છીએ.
ટોપ સ્ટોરી
ટ્રેન્ડિંગ સમાચાર
