મૃત્યુદંડ: ભારતના આ રાજ્યમાં આઠ મહિનામાં 50 લોકોને મૃત્યુદંડની સજા

સુપ્રીમ કોર્ટે પાંચ જજોની બંધારણીય બેંચની રચના કરી છે, જે મૃત્યુદંડના મામલે નીચલી અદાલતો માટે માર્ગદર્શિકા ઘડશે.

પ્રતિકાત્મક તસવીર

દેશમાં જ્યાં ફાંસીની સજા, તેની જોગવાઈ અને ગુનાની ગંભીરતા ઘટાડતા સંજોગો ક્યારે અને કેવી રીતે વિચારી શકાય તેના પર હવે સુપ્રીમ કોર્ટની 5 જજની બંધારણીય બેન્ચ સુનાવણી કરશે.

દરમિયાન, ગુજરાત દેશનું એવું રાજ્ય બન્યું છે જ્યાં નીચલી અદાલતોએ સૌથી વધુ મૃત્યુદંડની સજા સંભળાવી છે. પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર આ વર્ષે ઓગસ્ટ મહિના સુધી રાજ્યની નીચલી અદાલતોએ 50 લોકોને મોતની સજા ફટકારી છે. તે જ સમયે, તમને જાણીને આશ્ચર્ય થશે કે વર્ષ 2006 થી 2021 સુધી, 46 લોકોને આ રીતે સજા કરવામાં આવી હતી.

રાજ્યની અદાલતો પાસેથી મળેલી માહિતી અનુસાર, આ વર્ષે ફેબ્રુઆરી 2022માં 2008ના અમદાવાદ બોમ્બ બ્લાસ્ટ કેસમાં વિશેષ અદાલતે 38 લોકોને ફાંસીની સજા સંભળાવી હતી. આ નિર્ણયના કારણે રાજ્યમાં મૃત્યુદંડની સજાની સંખ્યામાં વધારો થયો છે.

જણાવી દઈએ કે અમદાવાદ બ્લાસ્ટ કેસમાં 6 લોકોના મોત થયા હતા અને 200 થી વધુ લોકો ઘાયલ થયા હતા. આ કેસ સિવાય રાજ્યના અન્ય જિલ્લાઓની નીચલી અદાલતોએ બળાત્કાર, હત્યા, પોક્સો હેઠળ ઘણા કેસોમાં મૃત્યુદંડની સજા સંભળાવી છે. ઓનર કિલિંગ સંબંધિત બે કેસમાં ફાંસીની સજા પણ આપવામાં આવી છે.

2011માં રાજ્યમાં 13 દોષિતોને ફાંસીની સજા સંભળાવવામાં આવી હતી. વર્ષ 2010, 2014, 2015 અને 2017માં કોઈપણ કેસમાં મૃત્યુદંડની સજા સંભળાવવામાં આવી નથી. વર્ષ 2011માં ગોધરા હત્યાકાંડમાં 13માંથી 11 દોષિતોને ફાંસીની સજા ફટકારવામાં આવી હતી. આ ઘટનામાં 59 લોકોના મોત થયા હતા.

વર્ષ 2021 સુધી, ગુજરાત હાઈકોર્ટે છેલ્લા 16 વર્ષમાં માત્ર ચાર કેસમાં નીચલી અદાલતો દ્વારા નક્કી કરાયેલી મૃત્યુદંડની સજા પર સ્ટે આપ્યો છે. જેમાં 2002ના અક્ષરધામ મંદિર હુમલાના ગુનેગારોની સજાનો સમાવેશ થાય છે. બાદમાં ત્રણેયને સુપ્રીમ કોર્ટે નિર્દોષ જાહેર કર્યા હતા.

આ મામલામાં હાઈકોર્ટના વકીલ આનંદ યાજ્ઞિકે પીટીઆઈ સાથેની વાતચીતમાં કહ્યું કે, 'અમદાવાદ બ્લાસ્ટમાં મળેલી સજાને દૂર કરીએ તો આ વર્ષે આ સંખ્યા માત્ર 12 થઈ જાય છે. આ તમામ કિસ્સાઓ ક્રૂરતા અને ગુનાના સંદર્ભમાં અપવાદ છે. આમાંના મોટા ભાગના સગીરોના બળાત્કાર અને હત્યા સાથે સંબંધિત છે.

આનંદ યાજ્ઞિક માને છે કે સમાજમાં, ઉદાહરણ તરીકે આ કેસોમાં મૃત્યુદંડ આપવામાં આવે તે મહત્વપૂર્ણ છે. જો કે, તેણે એ પણ જણાવ્યું કે પાછળથી આ તમામ મૃત્યુદંડની સજાને મોટાભાગે આજીવન કેદમાં ફેરવી દેવામાં આવી છે. તેમણે એ પણ ધ્યાન દોર્યું હતું કે હાઈકોર્ટ મોટે ભાગે મૃત્યુદંડની સજાને ઓછી કરે છે કારણ કે તે દુર્લભમાંથી દુર્લભ માનવામાં આવતી નથી.

ફાંસીની સજા પર સુપ્રીમ કોર્ટમાં બંધારણીય બેંચ

સોમવારે, સુપ્રીમ કોર્ટે પાંચ જજોની બંધારણીય બેંચની રચના કરી છે, જે મૃત્યુદંડના મામલે નીચલી અદાલતો માટે માર્ગદર્શિકા ઘડશે.

સોમવારે સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે ફાંસીની સજાના મામલામાં કોર્ટના અલગ-અલગ મંતવ્યો અને નિર્ણયોને જોતા આ મામલે અલગથી સુનાવણી કરવામાં આવે તે જરૂરી બની ગયું છે.

સુનાવણી દરમિયાન ચીફ જસ્ટિસ જસ્ટિસ યુયુ લલિત, જસ્ટિસ એસ રવિન્દ્ર ભટ્ટ, જસ્ટિસ સુધાંશુ ધુલિયાએ આ મામલે સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમાં 1983નો બચ્ચન સિંહ વિરુદ્ધ પંજાબ રાજ્યનો કેસ સામેલ છે, જેમાં બહુમતીના આધારે સુપ્રીમ કોર્ટની બેન્ચે બંધારણીય રીતે યોગ્ય ગણીને 'રેરેસ્ટ ઓફ ધ રેરેસ્ટ' કેસમાં મૃત્યુદંડ આપવા સંમતિ આપી હતી.

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે આ મામલામાં અલગથી સુનાવણીની જરૂર છે જેથી મૃત્યુદંડના કેસોમાં એકરૂપતા આવે. આ સાથે દોષિતને નીચલી અદાલતમાં તેના ગુનાની ગંભીરતા દર્શાવવા માટે સંપૂર્ણ તક આપવી જોઈએ, જેથી મૃત્યુદંડ ફક્ત 'રેરેસ્ટ' કેસમાં જ આપવામાં આવે.

અત્યાર સુધી કેટલા લોકોને ફાંસી આપવામાં આવી છે

નેશનલ લો યુનિવર્સિટીના ડેથ પેનલ્ટી રિસર્ચ પ્રોજેક્ટના ડેટા અનુસાર, ભારતની આઝાદીથી અત્યાર સુધીમાં 5000 લોકોને મૃત્યુદંડની સજા આપવામાં આવી છે. પરંતુ ફાંસીની સંખ્યા ઘણી ઓછી છે. આઝાદી બાદ અત્યાર સુધીમાં લગભગ 1400 લોકોને ફાંસી આપવામાં આવી છે.

આઝાદી પછી પ્રથમ ફાંસી

ભારતની આઝાદી પછી પ્રથમ ફાંસી 9 સપ્ટેમ્બર 1947ના રોજ આપવામાં આવી હતી. આ ફાંસી જબલપુર સેન્ટ્રલ જેલમાં આપવામાં આવી હતી. ભારતમાં છેલ્લી ફાંસી 20 માર્ચ 2020 ના રોજ નિર્ભયા ગેંગ રેપના દોષિતોને આપવામાં આવી હતી.

NCRB ડેટા શું કહે છે?

નેશનલ ક્રાઈમ રેકોર્ડ બ્યુરો એટલે કે એનસીઆરબીના ડેટા મુજબ વર્ષ 2020 સુધીમાં 442 કેદીઓને મોતની સજા સંભળાવવામાં આવી છે. જેમાં 413 દોષિતોના કેસ પેન્ડિંગ છે અને 29ને આજીવન કેદની સજા આપવામાં આવી છે.વર્ષ 2021માં 144 લોકોને ફાંસીની સજા આપવામાં આવી છે.

ભારતમાં મૃત્યુ દંડ

ભારતમાં, મૃત્યુદંડ માત્ર પસંદગીના ગુનાઓ માટે જ આપવામાં આવે છે.

ભારતમાં જાહેરમાં ફાંસી આપવામાં આવતી નથી.

દોષિતોને મૃત્યુદંડની સજા માટે કોઈ કષ્ટ આપવામાં નથી આવતું.

ફાંસીની સજા સરકાર જ આપી શકે છે.

ભારતીય કાયદામાં ફાંસીની સજા માટે ઘણી જોગવાઈઓ છે.

ભારતમાં આ લોકોને મૃત્યુદંડથી મુક્ત રાખવામાં આવ્યા છે

15 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો

સગર્ભા સ્ત્રીઓ

માનસિક રીતે વિકલાંગ

70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો.