ઉજ્જૈનના મહાકાલ મંદિરનું પુરાણોમાં શું છે વર્ણન, જાણો ક્યારે થઈ હતી પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા

PMની મુલાકાતને લઈને મંદિરમાં ઘણી ખાસ તૈયારીઓ કરવામાં આવી છે. આ સિવાય મંદિર પ્રશાસને પણ ઘણી વ્યવસ્થાઓ કરી છે.

મહાકાલ મંદિર

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી આજે તેમનો ગુજરાત પ્રવાસ પૂરો કરીને ઉજ્જૈન પહોંચશે. જ્યાં તેઓ શ્રી મહાકાલ લોકનું ઉદ્ઘાટન કરશે અને રાષ્ટ્રને સમર્પિત કરશે. આજે પીએમ જે શ્રી મહાકાલ લોક પ્રોજેક્ટનું ઉદ્ઘાટન કરવા જઈ રહ્યા છે તે ઘણી રીતે ખાસ છે. તેના પ્રથમ તબક્કામાં દર્શનાર્થે આવતા યાત્રિકોને વિશ્વ કક્ષાની આધુનિક સુવિધાઓ પુરી પાડવામાં આવશે. જેથી યાત્રિકોનો અનુભવ યાદગાર બની રહે.

તે જ સમયે, ઉદ્ઘાટન પછી, પીએમ પગપાળા કમલકુંડ, સપ્તર્ષિ, મંડપમ અને નવગ્રહનું નિરીક્ષણ કરશે. PMની મુલાકાતને લઈને મંદિરમાં ઘણી ખાસ તૈયારીઓ કરવામાં આવી છે. આ સિવાય મંદિર પ્રશાસને પણ ઘણી વ્યવસ્થાઓ કરી છે. મંદિરના ઉદઘાટન દરમિયાન, 600 કલાકારો, ઋષિ-મુનિઓ મંત્રોચ્ચાર અને શંખનું ગાન કરશે. કોરિડોરના મુખ્ય દ્વાર પર દોરામાંથી લગભગ 20 ફૂટનું શિવલિંગ બનાવવામાં આવ્યું છે, તેમાંથી પડદો ઉઠાવીને કોરિડોરનું વિધિવત ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવશે.

મહાદેવના ભક્તો માટે ખુશીની વાત છે કે ઉદ્ઘાટન બાદ આ ઐતિહાસિક કોરિડોર સામાન્ય જનતા માટે ખુલ્લો મુકવામાં આવશે. હિંદુ ધર્મમાં મહાકાલ મંદિરને ખૂબ જ મહિમા માનવામાં આવે છે.

મહાકાલેશ્વર મંદિરનો ઈતિહાસ

પુરાણો અનુસાર મહાકાલેશ્વર મંદિરની સ્થાપના બ્રહ્માજીએ કરી હતી. પ્રાચીન કાવ્ય ગ્રંથોમાં પણ મહાકાલ મંદિરનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. એવું કહેવાય છે કે આ ભવ્ય મંદિરનો પાયો અને પ્લેટફોર્મ પથ્થરોથી બનેલું હતું અને મંદિર લાકડાના થાંભલાઓ પર ટકેલું હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે ગુપ્તકાળ પહેલા મંદિર પર કોઈ શિખર નહોતું, મંદિરની છત લગભગ સપાટ હતી. જોકે, મહાકાલેશ્વર મંદિર સાથે જોડાયેલી વેબસાઈટે આ મંદિર પહેલીવાર ક્યારે અસ્તિત્વમાં આવ્યું તેની કોઈ માહિતી આપી નથી. તેથી તેના વિશે ચોક્કસ કંઈ કહી શકાય તેમ નથી.

મહાકાલ નામ ક્યાંથી આવ્યું?

ઉજ્જૈનનું પ્રાચીન નામ ઉજ્જયિની છે અને અહીં જ મહાકાલ વન છે. એવું કહેવાય છે કે આ જંગલમાં સ્થિત હોવાને કારણે આ જ્યોતિર્લિંગને મહાકાલ કહેવામાં આવ્યું અને પાછળથી મંદિરને મહાકાલ મંદિર કહેવામાં આવ્યું. ભગવાન મહાકાલની ભવ્ય આભાને સ્કંદ પુરાણના અવંતિ વિભાગમાં રજૂ કરવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત પુરાણોમાં પણ મહાકાલ મંદિરનો ઉલ્લેખ છે. વાસ્તવમાં કાલિદાસે મેઘદૂતમના પહેલા ભાગમાં મહાકાલ મંદિરની વિગતો આપી છે. તે જ સમયે, શિવપુરાણ અનુસાર, નંદની આઠ પેઢીઓ પહેલા, મહાકાલને એક ગોપા બાળક દ્વારા સન્માનિત કરવામાં આવ્યું હતું.

કેવું છે મહાકાલ મંદિર સંકુલ

મહાકાલ મંદિર જેટલું ભવ્ય છે, તેનું સંકુલ પણ એટલું જ ભવ્ય છે. આ મંદિર ત્રણ માળનું છે જેમાં નીચે મહાકાલેશ્વર, મધ્યમાં ઓમકારેશ્વર અને ઉપર નાગચંદ્રેશ્વરનું લિંગ સ્થાપિત છે. તીર્થયાત્રીઓ નાગ પંચમીના દિવસે જ ટોચના ભાગની મુલાકાત લઈ શકે છે. આ મંદિર પરિસરમાં કોટી તીર્થ નામનો એક વિશાળ કુંડ પણ છે, જેની શૈલી સર્વતોભદ્રની હોવાનું કહેવાય છે.

હિન્દુ ધર્મમાં આ પૂલનું ઘણું મહત્વ માનવામાં આવે છે. આ પૂલના પગથિયાને અડીને જતી વખતે પરમારના સમયમાં બંધાયેલા મંદિરના શિલ્પની ભવ્યતા દર્શાવતી અનેક તસવીરો જોવા મળે છે. આ પૂલની પૂર્વમાં એક વિશાળ પ્રાંગણ છે જેમાં ગર્ભગૃહ તરફ જવાનો માર્ગ છે. આ પ્રાંગણની ઉત્તર બાજુએ એક ઓરડો છે, જેમાં શ્રી રામ અને દેવી અવંતિકાની પૂજા કરવામાં આવે છે.

શ્રી મહાકાલ લોક પ્રોજેક્ટ શું છે

પીએમ જે શ્રી મહાકાલ લોક પ્રોજેક્ટનું ઉદ્ઘાટન કરવા જઈ રહ્યા છે તે ઘણી રીતે ખાસ છે. આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ મંદિર સંકુલનું સાત ગણું વિસ્તરણ કરવામાં આવશે. આ સમગ્ર પ્રોજેક્ટનો કુલ ખર્ચ આશરે 850 કરોડ રૂપિયા છે. મંદિરમાં હાલના શ્રદ્ધાળુઓની સંખ્યા, જે વાર્ષિક આશરે 1.5 કરોડ છે, તે બમણી થવાની ધારણા છે. તેને ધ્યાનમાં રાખીને આ પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આ પ્રોજેક્ટના વિકાસનું આયોજન બે તબક્કામાં કરવામાં આવ્યું છે.

આ પ્રોજેક્ટમાં શું ખાસ છે

આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ, મહાકાલ પથમાં 108 સ્તંભો છે જે ભગવાન શિવના આનંદ તાંડવ સ્વરૂપ (નૃત્ય સ્વરૂપ)નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ભગવાન શિવના જીવનને દર્શાવતી ઘણી ધાર્મિક મૂર્તિઓ મહાકાલ માર્ગ પર સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. માર્ગની બાજુમાં ભીંતચિત્રો શિવ પુરાણની વાર્તાઓ પર આધારિત છે, જેમાં સર્જન કાર્ય, ગણેશનો જન્મ, સતી અને દક્ષની વાર્તાઓ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. 2.5 હેક્ટરમાં ફેલાયેલો, પ્લાઝા વિસ્તાર કમળના તળાવથી ઘેરાયેલો છે અને તેમાં ફુવારાની સાથે શિવની મૂર્તિ છે. આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ અને સર્વેલન્સ કેમેરાની મદદથી ઈન્ટીગ્રેટેડ કમાન્ડ એન્ડ કંટ્રોલ સેન્ટર દ્વારા સમગ્ર સંકુલનું ચોવીસ કલાક મોનિટરિંગ કરવામાં આવશે.