આર્થિક સર્વે શું છે અને બજેટના 1 દિવસ પહેલા શા માટે રજૂ કરવામાં આવે છે? જાણો આર્થિક સર્વે વિશે વિગતે

પ્રતિકાત્મક તસવીર

Economic Survey 2021-22: નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ મંગળવારે, ફેબ્રુઆરી 1 ના રોજ દેશનું સામાન્ય બજેટ રજૂ કરશે. નાણાકીય વર્ષ 2021-22 માટેનો આર્થિક સર્વે કાલે બજેટના એક દિવસ પહેલા એટલે કે 31 જાન્યુઆરીએ રજૂ કરવામાં આવશે. આજથી સંસદનું બજેટ શરૂ થઈ રહ્યું છે. આજે રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ સંસદના બંને ગૃહોને સંબોધિત કરીને બજેટ સત્ર શરૂ થશે. આ બજેટ સત્ર બે તબક્કામાં પૂર્ણ થશે. પ્રથમ તબક્કો 11 ફેબ્રુઆરી સુધી ચાલશે. ત્યારબાદ એક મહિના બાદ બજેટ સત્રનો બીજો તબક્કો 14 માર્ચથી શરૂ થશે અને 8 એપ્રિલ સુધી ચાલશે.

બજેટ પહેલા આર્થિક સર્વે રજૂ કરવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં, ઇકોનોમિક સર્વે ઓફ ઇન્ડિયા એ ભારત સરકારના નાણા મંત્રાલય દ્વારા જારી કરાયેલ વાર્ષિક દસ્તાવેજ છે, જેમાં ભારતની અર્થવ્યવસ્થા સાથે સંબંધિત સત્તાવાર અને નવીનતમ ડેટા શામેલ છે. તે મુખ્ય આર્થિક સલાહકારની દેખરેખ હેઠળ તૈયાર કરવામાં આવે છે.

આર્થિક સર્વેક્ષણ કેન્દ્રીય બજેટના એક દિવસ પહેલા બજેટમાં થનારી જાહેરાતોની દિશા અને સંદર્ભ દેશની સામે રજૂ કરે છે. જેમાં દેશના અર્થતંત્ર સાથે સંબંધિત તમામ ક્ષેત્રોના મુખ્ય પ્રવાહો અને છેલ્લા એક વર્ષમાં તેમની સ્થિતિની વિગતો સંપૂર્ણ ડેટા સાથે હાજર છે. આ સાથે, આર્થિક સર્વેમાં દેશ સામેના મુખ્ય આર્થિક પડકારો અને તેનો સામનો કરવાની રીતોની બ્લૂ પ્રિન્ટ પણ રજૂ કરવામાં આવી છે. આ સર્વે હેઠળ સરકારના વિવિધ મંત્રાલયો અને વિભાગોમાંથી અર્થવ્યવસ્થાના તમામ ડેટા એકત્ર કરવામાં આવે છે અને તેને એકસાથે એવી રીતે રજૂ કરવામાં આવે છે કે દેશનું આર્થિક ચિત્ર સ્પષ્ટ રીતે ઉભરી આવે.

ઈકોનોમિક સર્વેમાં એ આપવામાં આવ્યું છે કે કેશ સપ્લાયનો ટ્રેન્ડ શું છે. આ સિવાય કૃષિ, ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, રોજગાર, નિકાસ, આયાત, વિદેશી હૂંડિયામણ વગેરે મુદ્દે અર્થતંત્રની વર્તમાન સ્થિતિ શું છે. ભારતમાં પ્રથમ આર્થિક સર્વે 1950-51માં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. 1964 સુધી તે કેન્દ્રીય બજેટ સાથે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. વર્ષ 1964 થી, તેને બજેટથી અલગ કરવામાં આવ્યું હતું.

આર્થિક સર્વેક્ષણ તૈયાર કરવાની જવાબદારી નાણા મંત્રાલય હેઠળના આર્થિક બાબતોના વિભાગ (DEA) ના આર્થિક વિભાગની છે. આ સર્વે ચીફ ઈકોનોમિક એડવાઈઝર (CEA)ના નિર્દેશન હેઠળ પૂર્ણ થયો છે. એક રીતે, CEA આ અહેવાલના મુખ્ય લેખક અથવા આર્કિટેક્ટ છે. CEA દ્વારા આ અહેવાલને અંતિમ સ્વરૂપ આપ્યા બાદ તેને ઔપચારિક મંજૂરી માટે નાણામંત્રી સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવે છે.